«جهاد تبیین» ورسالتهای استاد معارف تراز تمدن نوین اسلامی
By:
Nov 9, 2021
سخن آغازین
مقام معظم رهبری در رروز اربعین حسینی مطالبه‌ای را فراروی دغدغهمندان تعالی ارزشهای متعالی قرار دادند. ایشان فرمودند: «خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود. در قبال این حرکت گمراه کننده‌ای که از صد طرف به‌سمت ملت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف‌های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است و دچار ابهام نگه‌داشتنِ افکار و رها کردن اذهان مردم و به‌خصوص جوان‌ها، «حرکت تبیین» خنثی‌کننده این توطئه دشمن و این حرکت دشمن است».
چنین می‌نماید که فضای مجازی افکار و هیجان‌های دانشجویان را در معرض تغییر و حمله قرار می‌دهد و تلاش می‌کند منابع دخیل در تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای جوانان و دانشجویان را تحت کنترل خود گیرد. از این‌روست که با تسخیر شدن فکر و ذهن دانشجو، بافت جامعه و ساختارهای اساسی آن به‌گونه‌ای تغییر خواهد یافت که خواست گردانندگان فضای مجازی باشد.
گونهشناسی اساتید در مواجهه با «تحریف» و «تخریب»
يكي از رسالتهای اساتید معارف دانشگاهها بحث مواجهه[1] با شبهات، تحریفها و تخریبهاست. در شرايط فعلي به‌طور آشكاري شاهد نابساماني در عرصه مواجهه با شبهات و تحریفات هستيم.
نباید به این واقعیت بی‌توجه بود که در عرصه مواجهه با شبهات و تخریبها ما با دوگونه اساتید «تقدیرگرا» و «خوداتکاء» ربرو میشویم. نقش استاد تقدیرگرا را «التیام‌بخشی» و اساتید خوداتکاء را «محافظت» دانستهاند. استاد التیام‌بخش درصدد کمکرسانی و نجات فکری دانشجویان بعد از ابتلای به شبهه است. در مقابل اساتید محافظ نگاهی فنی به مدیریت شبهات و سؤالات دارند و تأکید و تلاش عمدهشان بر اقدامات پیشگیرانه و آمادگی برای مقابله با شبهات و سؤالات است تا از این طریق بتواند با برنامه‌ریزی اقتضایی برای مقابله با بحران‌ها از دانشجویان محافظت کرده و از میزان آسیبپذیری ایشان بکاهند.
نمودار تمایز اساتید «تقدیرگرا» و «خوداتکاء»
اساتید تقدیرگرا رویکردی واکنشی به تحریفها و تخریبها دارند. آنان برنامه‌ریزی بلند مدت ندارند. نوع نگرش حاکم در چنین نگرشی به شبهات و تحریفها، منفی و تهدیدآمیز است؛ به همین دلیل واکنشی که از چنین اساتیدی می‌رود، نوعی همراهی با اختلاف است. این اساتید تا فشار افکار عمومی در شرایط بحرانی احساس نشود، کاری انجام نمی‌دهند و تنها زمانی دست به اقدام زده می‌شود که در موقعیت بحران، تهدیدی را متوجه خود ببینند.
رسالت اساتید معارف
«اساتید خوداتکاء» در مواجهه با اختلاف‌افکنی‌ها، به محض رصد فعالیت‌های گروه‌های انحرافی وارد عمل می‌شوند و فعالانه درصدد کنترل و مهار شبهه و یا بحران در کلاس درس می‌شوند. در این‌جا، شیوه عمل از انطباق و همراهی با بحران و اوضاع بحرانی، به سمت همراه ساختن اوضاع با خود سوق می‌یابد. این اساتید به صورت گسترده به بررسی و تحلیل اوضاع پدید آمده پرداخته و در ارائه مطالب به صورت گزینشی عمل نمی‌کنند و در عین‌حال، تدابیر لازم را نیز می‌اندیشند. آنان‌که «مدیریت فوق‌فعال» دارند با تأکید بر کشف فرصت‌های جدید و چشم‌اندازی نو برای رشد و پویایی، نه تنها وجود بحران‌ها را می‌پذیرند و در مواجهه با آن فعالانه وارد عمل می‌شوند بلکه فراتر از آن، برای مقابله با شرایط بحرانی، پیش‌بینی‌های لازم را به عمل می‌آورند. در چنین فضایی نوع نگرش به شبهات و بحران‌های اختلاف‌افکن کاملاً مثبت و فرصت‌آفرین است. «رصد»، «نقد» و «پاسخ» از مهمترین وظایف اساتید خوداتکاء میباشد.
بر این اساس، فرایند و چرخه اثرگذاری اساتید بر دانشجویان در چهار محور تحکیم باور به ارزشهای متعالی، تغییر اندیشه و احساس و رفتار نامطلوب و ایجاد ساختار جدید، قابل بررسی است.
نمودار فرایند اثرگذاری کیفی اساتید بر دانشجویان در عرصه تبیین
اساتید معارف و فرایند نقشآفرینی در عرصه «جهاد تبیین»
اساتید معارف دانشگاهها در سه ساحت «آموزش اثربخش»، «آموزش فرهنگ‌ساز» و «آموزش پیشگیرانه(مصون‌ساز)» میتوانند در عرصه جهاد تبیین نقشآفرینی کنند. «آموزش اثربخش» به معنای توجه به مرجعیت آموزشی دروس معارف در دانشگاهها، از طریق «افزایش غنای آموزش»، «افزایش تنوع در آموزش»، «توجه به جذابیت در آموزش»، «استفاده از محتوای متنوع» و «به‌کارگیری همزمان آموزش‌های مستقیم و غیر مستقیم»، اثربخشی خود را در عرصه تبیین حقایق و ارزشهای متعالی نشان بدهند.
«آموزش فرهنگ‌ساز» از دیگر ساحتهاب نقش آفرینی اساتید در حوزه جهاد تبیین است؛ که براین اساس، اساتید باید با برنامه‌ریزی برای ارائه آموزش‌های فرهنگ‌ساز، به ایجاد فرهنگ خودباوری در دانشجویان و مواجهه فعالانه با ضدفرهنگها و ... اقدام کنند.
رسالت اساتید معارف
و در «آموزش پیشگیرانه(مصون‌ساز)» با توجه به رقابت شدید حاکم بر فضای مجازی و تلاش مستمر رسانه‌های بیگانه در تحمیل مدل الگویی خاص بر شناخت ذهنی جوانان، یکی از وظایف کلیدی اساتید مصونسازی دانشجویان در این عرصه می باشد.
نقشآفرینی آموزشی استاد تراز تمدن نوین اسلامی در جهاد تبیین
سخن پایانی
به هر روی مطالبه «جهاد تبیین» از سوی مقام معظم رهبری پرسش‌های متعددی را پیش‌روی سیاست‌گذاران فرهنگی در دانشگاهها و اساتید معارف قرار می‌دهد:
1. آیا اکنون دانشجویان یا اندیشوران، رویکرد مؤثری به دروس معارف دانشگاهها دارند؟
2. به لحاظ قشربندی اجتماعی، بیشتر کدام گروه‌های دانشجویی به برنامه‌های رسانه‌ای رقیب، گرایش دارند یا فریب جریان‌های انحرافی را خورده‌اند؟
3. متولیان فرهنگی و دانشگاهی ما باید چه فضایی را برای فهم‌پذیری درست و صحیح معارف دینی، مهیا کنند؟
4. ریشه‌های روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و فرهنگی استقبال برخی از دانشجویان از جریان‌های انحرافی چیست؟
5. آیا ترویج افکار انحرافی در دانشگاهها یک تهدید است یا برعکس در صورت تدبیر صحیح می‌تواند یک فرصت تلقی شود و نویدبخش باشد؟
پرسش‌هایی از این دست فراوان است که پاسخ آن را به پژوهش‌گران با انصاف و مدیران دغدغه‌مند وا می‌گذارم.
[1]. Confrontation.