درآمد

کشورهای استعمارگر، برای سیطره بر دیگر جوامع از هر راهی بهره می­جویند. از جمله «شگرد تبليغاتى استكبار جهانى در طول سال‌های متمادى و امروز بيش از هميشه اين بوده كه افكار مردم دنيا را منحرف و آن‌ها را اغوا كند.»^[2] در این فرایند حتی کلیسا نیز به خدمت استعمار می‌آید.^[3] چنین بهره‌گیری حاکی از به‌خدمت گرفتن دین و منادیان آن در جریان استعمارگری است. نظام سلطه در ایران برای آنکه بتواند این دسیسه را عملیاتی نماید، اقدام به ایجاد نوعی نگرش به اسلام نمود که در ادبیات امام خمینی؟ره؟ به «اسلام آمریکایی» شناخته می‌شود. این مدل از اسلام در نظام اندیشگی امام خمینی؟ره؟ برخوردار از دو بال اسلام متحجرانه و اسلام سکولار می‌باشد که مؤلفه‌هایی همچون «اسلام تشریفاتی»، «اسلام سرمایه‌داران»؛ «اسلام سلطنتی»؛ «بی‌تفاوتی نسبت به ظالم و مظلوم» و «دوری از فهم و بحث و عمل سیاسی» در آن نمود دارد. در مقابل چنین نگرشی، اسلام ناب وجود دارد که بهره‌مند از عدالت‌خواهی، ضد استکباری، ضد فساد، ضد اشرافی­گری و ویژه­خواری و ضد تحجر و التقاط می‌باشد. در واقع اسلام ناب، اسلامی است که «آرزوهاى خفته‌ فروکشته‌ قشرهاى مظلوم را در سطح دنیا ‌-نه‌فقط در ایران- زنده و احیا کند».[4]

در کنار تمام فعالیت‌هایی که جریان استعمار در پیش می‌گیرد، عواملی درونی وجود دارد که مسئله انحراف از مسیر انقلاب و اسلام ناب را برجسته می‌کند که به مهم‌ترین آن‌ها پرداخته می‌شود:

عوامل انحراف:

1. دور ماندن از شنیدن سخن حق

اسلام در بافت اجتماعی خویش رهایی انسان‌ها را روا نمی‌دارد و همواره عدم شناخت سخن حق را مورد نکوهش قرار داده است. بر این اساس «دور ماندن از شنیدن سخن حق و تبلیغ سخن حق، تك ماندن، تنها ماندن، انسان‌ها را دچار انحراف فكری و عقیدتی می‌کند.»^[5]

تبیین اندیشه اسلامی

در مقابل دور ماندن انسان‌ها از سخن حق و در نهایت گرفتار انحراف شدن، تنها راهکاری که می‌تواند کارساز باشد، تبیین است. البته در تمام شبهات و جریان‌های معاندی که درصدند مسیر انقلاب را منحرف سازند، مسئله تبیین کارایی دارد. به این خاطر است که امام خمینی؟ره؟ می‌فرمایند: «شماها که دعوت کردید تاکنون مردم را به اسلام و اسلامیت و به فضایل اخلاقی، امروز هم همت بگمارید که بیشتر دعوت کنید؛ هم مسائل روز را برای مردم بگویید و هم مفاسدی که مترتب بر فعل این گروهک‌هاست که می‌خواهند این جمهوری را به هم بزنند به نفع آمریکا یا به نفع شوروی– این‌ها را تنبه بدهید به مردم- و هم جنبه اخلاقی را.»^[6] امام خمینی؟ره؟ تفکر اسلامی را بهره‌مند از برهانی قاطع و منطقی عقلانی می‌داند که بدون آنکه واهمه‌ای از مکتب‌های منحرف شکست‌خورده داشته باشد حاضر به مناظره با هر مدعی اندیشه‌ای است: «اسلام دین مستند به برهان و متکی به منطق است... با آنان به بحث و گفت‌وگو برخیزید و از دانشمندان اسلامی دعوت کنید با آنان در بحث بنشینند تا تهی بودن دست آنان ثابت شود.»^[7]

مقام معظم رهبری نیز در برابر شبهات و دسیسه‌های گمراه‌کننده «جهاد تبیین» را طرح می‌کند. ایشان می‌فرمایند: «در قبال این حرکت گمراه‌کننده‌ای که از صدطرف به سمت ملت ایران سرازیر است؛ به مسئله تبیین اهمیت دهید. هر یک از شما به‌عنوان یک وظیفه، مثل چراغ، مثل نور، پیرامون خودتان را روشن کنید؛ افکار درست و صحیح را منتشر نمایید. می‌توانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه، جهاد کنید.»^[8]

البته در مشی رفتاری مقام معظم رهبری نیز مشاهده می‌گردد که ایشان از ابتدای انقلاب بر تبیین امور به‌شدت اهتمام داشته‌اند. ایشان در خاطرات خود مطرح می‌سازند که اوایل پیروزی انقلاب، دشمن بر روی دانشگاه مسلط گشتند و به معنای واقعی دانشگاه به میدان مبارزه مسلحانه تبدیل شده بود «بنده همان وقت‌ها هر هفته در دانشگاه تهران جلسه داشتم. هر هفته می‌رفتم مسجد دانشگاه تهران نماز و سخنرانی و پاسخ به سؤالات؛... جنگ به معنای واقعی و تیراندازی (بود)... یکی از روزها...، وقتی‌ آمدم جلوی در دانشگاه، بعضی‌ها گفتند وارد نشوید، دانشگاه خطرناک است؛ چند نفر محافظ هم خود ما داشتیم، این‌ها هم گفتند نروید؛ گفتم نمی‌شود باید بروم دانشگاه، در مسجد لابد منتظر من هستند؛ آمدیم وارد دانشگاه شدیم... تیراندازی بود، همدیگر را می‌زدند... آمدم مسجد دانشگاه، دیدم هیچ خبری نیست، دانشجوها هم نیامده‌اند، ترسیده‌اند.»^[9]

بنابراین با وجود خطر جانی که برای ایشان وجود داشت اولویت را در تبیین و پاسخ‌گویی به شبهات می‌داند. اساساً باید دانست سکوت و بی‌توجهی به بازخوانی ادبیات و ارزش‌های اسلامی بستر را برای انحراف و تحریف فراهم می‌سازد.

2. غرور و تکبر

بدون تردید از جمله عوامل انحراف، غرور است که در مسیر انسان قرار می­گیرد. «اگر خدای‌نکرده غرور به سراغ ما بیاید، آن وقت انحراف‌ها و انحطاط‌های گوناگونی را پیش پایمان خواهیم دید... این از دام‌های بزرگ شیطان است. معمولاً بعد از پیروزی‏های بزرگ، خطرهای بزرگ وجود دارد.»^[10] به این خاطر است که مقام معظم رهبری در تبیین شخصیت والامرتبه امام خمینی؟ره؟ بیان می‌دارند: «یأس، ترس، غفلت و غرور در شخصیت امام خمینی؟ره؟ معنا نمی‌یابد؛ زیرا ایشان فقط به دنبال رضای الهی بود. از این رهیافت است زمانی که امام به‌تنهایی مسیر نهضت اسلامی را آغاز نمود، نترسید و مأیوس نگشت و دورانی که جامعه ایران هم‌صدا نام ایشان را فریاد می‌زدند و به وی عشق می‌ورزیدند، مغرور نگشت؛ زمانی‌که خرمشهر سقوط کرد دچار آشفتگی نگردید و مأیوس نشد و زمانی‌که با فداکاری، خرمشهر آزاد شد غرور در امام خمینی؟ره؟ رخنه ننمود و فرمود: خرمشهر را خدا آزاد کرد. وحشت، قدرت، یأس و غرور بر ایشان غالب نشد؛ زیرا رضای خدا را می‌طلبید و اعتماد به حضرت ربوبیت داشت.»^[11]

رهبری معظم اذعان می دارد که در نظام فکری امیرالمؤمنین؟ع؟ عوامل انحراف دو مؤلفه تکبر ورزیدن و تکبر پذیرفتن دانسته شده است؛^[12] «فَاللَّهَ اللَّهَ فِي كِبْرِ الْحَمِيَّةِ وَ فَخْرِ الْجَاهِلِيَّةِ... فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ مِنْ طَاعَةِ سَادَاتِكُمْ وَ كُبَرَائِكُمْ! الَّذِینَ تَكَبَّرُوا عَنْ حَسَبِهِمْ، وَ تَرَفَّعُوا فَوْقَ نَسَبِهِمْ».^[13] «ایشان از دو مؤلفه کبر ورزیدن و پذیرش این حالت دیگران را مورد نکوهش قرار داده است. امیرالمؤمنین؟ع؟ تأکید می‌فرماید که هرگز از دیگران ترفع و تکبر قبول نکنید».^[14]

تقوا و مراقبت مدام از خویشتن

مسیری که می‌تواند از تکبر و غرور ممانعت کند، یقیناً خویشتن‌داری و رعایت تقواست. فعالان سیاسی می‌بایست با مراقبت از خویش مانع از لغزش‌ها و فسادهای شخصی گردند. چرا که «گاهی لغزش‌های کوچک، انسان را به لغزش‌های بزرگ و بزرگ‌تر و گاهی به پرتاب شدن در اعماق دره‌هایی منتهی می‌کند.»^[15] و باعث می‌گردد انسان مصداقی شود برای کلام الهی که می‌فرماید: «ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ»^[16] تکذیب آیات الهی بدترین مرتبه است که ممکن است انسان‌ها دچار آن گردند. انسان وقتی نسبت به کج‌روی‌ها و خطاها بی‌تفاوت شد در مقابل دشمن، آن تاب‌آوری را نخواهد داشت. اینکه «می‌‌‌‌‌بینید یک عده‌‌‌‌‌ای در مقابل دشمن منهزم می‌شوند، طاقت نمی‌‌‌‌‌آورند، نمی‌توانند ایستادگی کنند، به خاطر آن چیزی است که قبلاً از این‌ها سرزده است؛ باطن خودشان را با گناه و خطا خراب کرده‌‌‌‌‌اند. لغزش‌ها انسان را فاسد می‌کند»^[17] همچنانکه قرآن می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا» بنابراین این‌گونه نیست که «ما فکر کنیم یک‌نفری شب مؤمن می‌خوابد، صبح منافق از خواب بیدار می‌شود؛ نه، به‌تدریج و ذره‌ذره پیش می‌‌‌‌‌آید.»^[18] چنین فردی می‌بایست مراقبت از خویشتن نماید.

3. نگرش ارتجاعی

از جمله آفاتی که انقلاب‌های دنیا را تهدید می‌کند؛ مسئله ارتجاع است. «یعنی حرکتی که انقلاب شروع کرده بود و ملّت داشتند در این مسیر با نیروی انقلابی و با سرعت حرکت می‌کردند، در یکجاهایی سست و بعد متوقف بشوند و بعد برگردند؛ این ارتجاع است؛ ارتجاع یعنی برگشت.»^[19] در حقیقت این بیماری و میکروب وارد کالبد سالم جامعه‌ای می‌گردد که تلاش نموده و با حرکتی عظیم، گامی به سمت خداوند برداشته است.^[20] البته در عصر کنونی نظریه پردازان غربی درصددند با تحمیل فرهنگ غربی، جوامع در حال پیشرفت را بر همان سابقه تاریخی وابستگی ملت، در لوای یک تئوری شبه روشنفکرانه برگردانند؛ و با شعار جهانی‌شدن به دنبال تغییر گفتمان جوامع هستند. این جهانی‌شدن در واقع پیوستن به نظم نوین جهانی است که جامعه سیاسی همچون سیاهی‌لشکر آمریکایی‌ها نقش‌آفرینی خواهد کرد.^[21] بنابراین برخی به نام نواندیشی و اصلاح به دنبال تغییر در هدف‌ها هستند «درحالی‌که این برگشتن از راه و عقب‌گرد است.»^[22] به این خاطر است که مسئله تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی و یا قتل‌عام فرهنگی به‌شدت از سوی معظم­له دنبال می‌شود^[23] چراکه دشمنان بر این عقیده هستند که «هر انسانی قابل فاسدشدن است. هر کس باشد می‌توان فاسدش کرد» اما آنچه در معادلات فکری دشمنان جای نگرفته است «الا المتقین» قرآن است معنای تقوا را نمی‌توانند فهم کنند.^[24] با چنین تبیینی مسلماً پیشرفت و پسرفت انقلاب به اراده انسان‌ها وابسته است «ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ لَم یَکُ مُغَیِّرًا نِعمَةً أَنعَمَها عَلى قَومٍ حَتّى یُغَیِّروا ما بِأَنفُسِهِم» اگر چنانچه نعتمی از ملتی گرفته شود به خاطر تحول در اراده انسان‌ها است به این خاطر است که در دعای کمیل بیان می‌شود: «اللَّهُمَّ اغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَم‌».^[25]