Send to friend
1. بیان مسئله
بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی که از جانب معظم رهبری صادر شد به عنوان نقطه عطفی در شکل‌گیری تمدن نوین و اصیل اسلامی بر اساس ظرفیت‌های حکومت دینی در عصر معاصر است که از سال 58 به رهبری حضرت امام خمینی؟ره؟ شکل گرفته است. این بیانیه به عنوان سند پیش‌برنده نظام اسلامی در عرصه‌های مختلف جهت رسیدن به آرمان‌های نظام اسلامی و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی پیش روی جوانان مؤمن و انقلابی قرار داده شده است.[i]
در بین ویژگی‌های اخلاقی تمدن‌ساز و تمدن‌سوز ، عنصر امید و ناامیدی حائز اهمیت است. به راستی حقیقت امید چیست و برخوردار از چه شاخصه‌هایی است؟ کدام امید مطلوب و کدام امید نامطلوب است؟ کدام ویژگی‌ها می‌تواند این عنصر اخلاقی را به عنوان ظرفیت تمدن‌ساز و صیانت‌بخش فرهنگ و تمدن تبدیل سازد و کدام ویژگی است که زمینه تمدن‌سوزی را فراهم خواهد آورد .
در این مقاله با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی به جایگاه و نقش امید در رونق، پویایی و صیانت از تمدن نوین اسلامی که پایه‌‌های آن در جمهوری اسلامی و همگام با انقلاب اسلامی ایران شکل گرفته است خواهیم پرداخت و ضمن تبیین معنای امید و شاخصه‌های امید مطلوب و مذموم مهم‌ترین راه‌کارهایی که مقام معظم رهبری برای امیدآفرینی و دوری از یأس و ترس کاذب پیش روی جوانان نظام اسلامی گشوده‌اند را تبیین خواهیم کرد.
2. راه‌بردهای زمینه‌ساز امید به عنوان عنصر پیش برنده
مهم‌ترین عنصری که در ایجاد روحیه امید در جوانان و مبتنی بر بیانه گام دوم می‌تواند به عنوان راهبرد اساسی مورد توجه قرار گیرد مؤلفه‌های معرفتی است. در این مؤلفه‌های معرفتی تصور و باورهای معرفتی افراد باید نسبت به وضعیت خود و جامعه به سمت امیدواری مبتنی بر واقعیت شکل گیرد.مقام معظم رهبری بر اساس چند مؤلفه اساسی عنصر امید را ارائه و به عنوان عنصر اخلاقی مؤثر و عامل انگزیشی کارساز در پیشبرد اهداف انقلاب و نظام اسلامی پیش روی جوانان در گام دوم انقلاب قرار می‌دهند. در این بخش بر اساس آنچه ایشان در بیانیه گام دوم ارائه فرموده‌اند به تبیین عناصر عنصر امید می‌پردازیم:
2-1. ارزش گزاری معرفتی عنصر امید
آنچه ایشان در این بیانیه به عنوان مهم‌ترین عنصر معرفتی به آن توجه می‌دهند حائز اهمیت است ارزش‌گذاری به امید به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر پیش برنده اهداف نظام و انقلاب است. در این ارزش‌گزاری ایشان قبل از بیان گام‌های اساسی در بیانیه آورده‌اند «امّا پیش از همه‌چیز، نخستین توصیه من امید و نگاه خوش‌بینانه به آینده است».[ii] در این عبارت تعبیر «پیش از همه چیز» گویای تقدم رتبی و ارزشی این ویژگی روحی و اخلاقی است که باید به عنوان عنصری معرفتی سرلوحه افکار و اندیشه‌های عاشقان و خادمان انقلاب باشد. برای چنین تقدم رتبی می‌توان راه‌کارهایی برای افراد و سازمان‌های انقلابی پیشنهاد نمود که مجال این مقاله نیست .
عنصر دیگری که همراه با نگاه ارزش‌گذاری در این عبارت به چشم می‌خورد قید «نگاه خوش‌بینانه» به آینده است که به عنوان عنصری معرفتی به عنوان قیدی توضیحی در کنار امید مطرح شده است. در این عبارت نگاه خوش‌بینانه مورد توصیه ایشان واقع شده است که توصیه به بینش و تصویرسازی معرفت درست از آینده خود و کشور است. اما روی دیگر این ارزش‌گذاری، نگاه سلبی و فقدان عنصر امید است که ایشان نبود آن را گوش‌زد می‌کنند. «بدون این شاه کلید قفل‌ها، هیچ گامی نمی‌توان برداشت».
تعبیر «کلید اساسی همه قفل‌ها » به عنوان یک بار ارزشی اهمیت و ارزش کلیدی و اساسی عنصر امید را گوش‌زد ساخته و افراد را متوجه شاه‌کلید گشایش در امور و پیشبرد اهداف انقلاب می‌نمایند. از طرفی با تبیین سلبی و فقدان این کلید اساسی که با عبارت «هیچ گامی نمی‌توان برداشت» ویژگی ارزشی امید به عنوان موتور محرک جوامع و به‌ویژه انقلاب و تمدن اسلامی را مطرخ می‌کنند. در اصل ما با دو نگاه ایجابی و سلبی در نگاه مقام معظم رهبری مواجهیم. در نگاه ایجابی ویژگی‌های ارزشی امید مطرح شده و در نگاه سلبی فقدان و نبود این عنصر اساسی و تأثیرات آن به جهت بار ارزشی مورد تذکر معرفتی قرار گرفته است.
2-2. تبیین شاخصه‌های امید صادق و راستین
مقام معظم رهبری به تبیین معرفتی امید صادق و کاذب پرداخته و با این تقسیم جهت معرفتی شاخصه‌های هرکدام را بیان می‌کنند. ایشان در بیانیه آورده‌اند: «آنچه می‌گویم یک امید صادق و متّکی به واقعیّت‌های عینی است.»[iii] ایشان در عبارت مذکور نیز برای تبیین معرفتی امید صادق و کاذب توضیحاتی ارائه کرده‌اند که می‌تواند به عنوان شاخص‌های شناخت امید صادق و کاذب مورد توجه قرار گیرد . از این‌رو ابتدا به شاخص‌های معرفتی امید صادق می‌پردازیم : یک. امید متکی به واقعیت‌های عینی: ایشان با قید توضیحی «امید متکی به واقعیت‌های عینی» در کنار امید صادق افراد را به یکی از مهم‌ترین عناصر اصلاح و تقویت کننده معرفتی برای امید آفرینی رهنمون می‌شوند. چیزی که بیش از پیش باید مورد توجه و اهتمام فعالان فرهنگی و انقلابی باشد واقعیت‌های عینی همه پیشرفت‌ها و دستاوردهایی است که نظام انقلابی ما به آن رسیده و ایشان در قسمت اول بیانیه آن را طرح فرموده‌اند. ایشان با شعفی خاص در بیانیه گام دوم از این داشته‌های اخلاقی یاد می‌کنند:
« امّا انقلاب پُرشکوه ملّت ایران که بزرگ‌ترین و مردمی‌ترین انقلاب عصر جدید است، تنها انقلابی است که یک چلّه پُرافتخار را بدون خیانت به آرمان‌هایش پشت سر نهاده و در برابر همه وسوسه‌هایی که غیر قابل مقاومت به نظر می‌رسیدند، از کرامت خود و اصالت شعارهایش صیانت کرده و اینک وارد دوّمین مرحله خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدّن‌سازی شده است.»[iv]
دستاوردها و واقعیت‌های عینی که ایشان متذکر می‌شوند در ابعاد علمی، اخلاقی، اقتصادی، فرهنگی و..قابل ارائه است ایشان در فراز بالا به عنصر کرامت، خودسازی، عدم خیانت به آرمان‌های نظام ومقاومت در برابر وسوسه‌ها که عناصری اخلاقی هستند اشاره و درود خویش را از اعماق دل نثار « این ملّت؛ بر نسلی که آغاز کرد و ادامه داد» می‌نمایند. به عنوان نمونه سرمایه‌های اخلاقی و واقعیت‌هایی را که ایشان مورد توجه قرار داده‌اند فهرست‌وار بیان می‌کنیم :همت، اکمال و اتمام تلاش(انقلاب)، صیانت و نگهبانی، عدم خیانت، مقاومت در برابر وساوس، حفظ کرامت و اصالت، خودسازی، امور اخلاقی فطری مثل «آزادی، اخلاق، معنویّت، عدالت، استقلال، عزّت، عقلانیّت، برادری».
در مجموع شناخت این سرمایه‌های عینی و متذکر شدن آن برای نسل جوان می‌تواند زمینه‌های شکل‌گیری امیدواری را برای جوانان و اقشار مختلف فراهم ساخته و آنان را در ایمان به هدف و پیمودن راه ، استوار سازد.
یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی که متوجه این امید صادق است غفلت از داشته‌های عینی و حقیقی است که انسان را نسبت به واقعیت‌ها نابینا می‌سازد و بر کوس ناامیدی می‌زند. غفلت از جریان انقلابی نیز از مصادیق این آسیب اخلاقی است که در بیانه گام دوم مورد توجه ایشان قرار گرفته: «و بدانید که اگر بی‌توجّهی به شعارهای انقلاب و غفلت از جریان انقلابی در برهه‌هایی از تاریخ چهل‌ساله نمی‌بود- که متأسفانه بود و خسارت‌بار هم بود- بی‌شک دستاوردهای انقلاب از این بسی بیشتر و کشور در مسیر رسیدن به آرمان‌های بزرگ بسیار جلوتر بود و بسیاری از مشکلات کنونی وجود نمی‌داشت»[v]
غفلت از مواهب و ظرفیت‌های کشور آسیب دیگری است که در این بیانیه مورد توجه قرار گرفته و می‌تواند مظهر ایجاد ناامیدی و دوری از امید صادق باشد :
«نکته مهمّی که باید آینده‌سازان در نظر داشته باشند، این است که در کشوری زندگی می‌کنند که از نظر ظرفیّت‌های طبیعی و انسانی، کم‌نظیر است و بسیاری از این ظرفیّت‌ها با غفلت دست‌اندرکاران تاکنون بی‌استفاده یا کم‌استفاده مانده است.»[vi]
2-3. تبیین شاخصه‌های امید کاذب و فریبنده
آنچه می‌تواند نقطه سقوط هر ملت و امتی باشد مسئله خیال‌پردازی و تکیه بر اموری است که پشتوانه عینی و حقیقی ندارد. در اصل امید به آنچه واقعیت ندارد می‌تواند لبه پرتگاهی باشد که تمدن‌ها را به افول و نابودی نزدیک می‌سازد. این امید واهی زمینه بی تحرکی، دل‌خوشی به وضعیت موجود و نوعی رویکرد خیالی است. در بستر این روحیه آمادگی‌های لازم برای رویارویی با مسائل و مشکلات کاهش می‌یابد و حکومت‌ها و دولت‌ها در خواب شیرین غفلت فرو خواهند رفت چیزی که مقام معظم رهبری به آن توجه ویژه‌ای در بیانیه گام دوم دارند .
امید کاذب دل‌بستگی و شوق نسبت به امری است که دروغین و پوشالی است این نوع از امیدواری سبب غرور و فریب خواهد شد. ایشان پس از بیان امید صادق که همراه با درک واقعیات است و افراد را متوجه وضعیت موجود و داشته‌های عینی می‌سازد امید کاذب را با قید توضیحی «کاذب» و «فریبنده» تشریح می‌کنند. کذب را در لغت به معنای خبر دادن از چیزی به‌خلاف آنچه هست معنا کرده‌اند[vii] و در اصطلاح یعنی دروغ گفتن[viii] که انواعی دارد مانند دروغ گفتن زبانی، عملی، نسبت دروغ به کسی دادن و چیزی را خلاف واقع نشان دادن.
در اصل امید کاذب امیدی است که انسان را به آنچه غیر واقع است و حقیقت و واقعیت ندارد رهنمون می‌کند. در اصل این نوع دروغ براساس تعریفی که بیان شد چیزی را خلاف واقع به انسان می‌نمایاند . مقام معظم رهبری نسبت به این نوع امیدی که انسان را دچار خطا و اشتباه می‌کند گوش‌زد می‌کنند. چرا که در این صورت متعلق امید چیزی است که واقعیت ندارد و انسان را در وادی آرزو و رؤیا دچار تخدیر و ایستایی می‌سازد. چون در این جایگاه انسان دچار غرور ، خودبینی، و عدم نیاز به فعالیت و تکاپو داشته و این نوع امید رهزن اندیشه و عمل است. قید دیگری که ایشان از آن یاد می‌کنند قید «فریبنده» است که لازمه دروغ و کذب است. در اصل انسان به واسطه این امید دچار فریب شده و از واقعیت فاصله می‌گیرد . با این فریب انسان در موقعیتی که باید اقدام مناسب و به‌هنگامی داشته باشد عمل نمی‌کند لذا ایشان از این نوع امید نیروی مؤمن و انقلابی و جوانان متعهد را باز می‌دارند.
ایشان در ادامه به مرز اخلاقی امیدکاذب و فریبنده نیز اشاره می‌کنند و شاخصه «نومیدی بی‌جا و ترس کاذب» را به عنوان شاخص امید کاذب مطرح می‌کنند. در اصل ایشان معتقدند رهزن امید صادق «نومیدی بی‌جا و ترس کاذب» است. که باید مراقب آن بود چرا که اگر برای پرهیز از امید کاذب به دام ترس و غفلت افتادیم نمی‌توانیم مسیر را با توان و قوت ادامه دهیم. در اصل مأیوس شدن و ترس کاذب زمینه ناامیدی است و می‌تواند انسان را از حرکت انقلابی و پویا باز دارد.
2-4. تبیین معرفتی عوامل و مصادیق نومیدی بخش
شناخت ریشه‌ها و عوامل هر آسیبی مقدمه‌ای برای پیشگیری و درمان آسیبی اخلاقی است، امید که نگرش و روحیه اخلاقی است مبتنی بر عواملی است که ایشان در بیانیه گام دوم آن‌ها را تبیین و در بخش دیگر راهکارهای عملیاتی مواجهه با آن را بیان می‌کنند. در حقیقت یکی از مسائلی که می‌تواند منجر به تغییر نگرش و زمینه‌ساز شکل‌گیری امید صادق و دوری از امید کاذب و از طرفی دوری از ترس و ناامیدی است توجه به موانع پیش رو و عواملی است که باعث این ناامیدی می‌شود. این عوامل را در بیانه گام دوم می‌توان در سه‌گونه: فردی، خارجی و داخلی تقسیم نمود.
یک. عوامل فردی
مهم‌ترین عنصری که می‌تواند در مقام اندیشه، احساس و رفتار منشاء امیدواری و ظهور عملی آن شود اشخاص است . لذا توصیه اولیه ایشان به تک‌تک افراد به عنوان انسان‌های ازاده است که نور امید را در وجود خود روشن نگه‌دارند و البته از دام امید کاذب و ترس و یأس در امان باشند لذا ایشان عامل فردی را به عنوان مهم‌ترین عنصر مورد اهتمام قرار داده تا جایی‌که از ویژگی امیدواری خودشان سخن می‌گویند: « این‌جانب همواره از امید کاذب و فریبنده دوری جسته‌ام، امّا خود و همه را از نومیدی بی‌جا و ترس کاذب نیز برحذر داشته و می‌دارم. »[ix]
این روحیه شخصی و صفت اخلاقی باید به عنوان ملکه‌ای اخلاقی در افراد مؤمن و انقلابی رسوخ کرده و پشتیبان آن‌ها به عنوان عاملی پیش برنده باشد. لذا اگر شخصی در دام امید کاذب یا یأس و ترس و ناامیدی افتد و در درون خود نسبت به شرایط کشور ناامید و مأیوس باشد و یا به غرور و اعتماد به نفس کاذب دست یابد به عنوان مهم‌ترین عامل ناامید کننده زمینه افول اجتماعی و انقلابی را فراهم می‌سازد.
دو. عوامل خارجی
ایشان یکی از مهم‌ترین عواملی را که زمینه شکل‌گیری ناامیدی است عوامل خارجی می‌داند و زمینه‌سازی این عوامل را در طول چهل‌سال انقلاب به شکل مستمر گوش‌زد می‌کنند و در بیانیه گام دوم به‌آن اشاره می‌کنند: «در طول این چهل سال- و اکنون مانند همیشه- سیاست تبلیغی و رسانه‌ای دشمن و فعّال‌ترین برنامه‌های آن، مأیوس‌سازی مردم و حتّی مسئولان و مدیران ما از آینده است».[x]
مقام معظم رهبری روش و مصادیق این حربه دشمن در ایجاد ناامیدی را مورد توجه قرار می‌دهند که شناخت این حربه‌ها و ابزار امکاناتی دشمن می‌تواند زمینه مواجهه درست و مدبرانه را برای نهادهای انقلابی و جوانان مؤمن فراهم آورد. ایشان مصادیق و ابزارهایی مثل: «خبرهای دروغ، تحلیل‌های مغرضانه، وارونه نشان دادن واقعیّت‌ها، پنهان کردن جلوه‌های امیدبخش، بزرگ کردن عیوب کوچک و کوچک نشان دادن یا انکار محسّنات بزرگ» را به عنوان روش‌ها و امکانات دشمن در این زمینه می‌دانند و معتقدند این حربه‌ها و برنامه‌ها به شکل مستمر از سوی دشمنان به ملت ایران سرازیر می‌شود. از طرفی ایشان مهم‌ترین ابزار انتقال این برنامه‌ها و سیاست‌های ناامید کننده را ابزار رسانه می‌دانند و معتقدند این روش‌ها «برنامه همیشگی هزاران رسانه صوتی و تصویری و اینترنتی دشمنان ملّت ایران است».[xi]
در بخش‌های دیگر بیانیه نیز به این حربه در ایجاد نگرش منفی و حس ناامیدی اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «دشمنان انقلاب با انگیزه‌ای قوی، تحریف و دروغ‌پردازی درباره گذشته و حتّی زمان حال را دنبال می‌کنند و از پول و همه ابزارها برای آن بهره می‌گیرند. رهزنان فکر و عقیده و آگاهی بسیارند؛ حقیقت را از دشمن و پیاده‌نظامش نمی‌توان شنید.» [xii]
سه. عوامل داخلی
عوامل دیگری که ایشان پس از عوامل خارجی ورسانه‌ای دشمن بیان می‌کنند عوامل داخلی است که همواره مردم را نسبت به آینده روشن نظام و انقلاب بدبین می‌کند و روحیه نا امیدی را در اقشار مختلف گسترش می‌دهد. ایشان در بیانیه گام دوم عوامل داخلی را دنبالههای عوامل خارجی در کشور دانسته و معتقدند آزادی که در کشور برای آن‌ها فراهم شده زمینه شکل‌گیری چنین شرایطی را فراهم ساخته است. در این زمینه در بیانیه گام دوم آمده: «و البتّه دنبالههای آنان در داخل کشور نیز قابل مشاهده‌اند که با استفاده از آزادی‌ها در خدمت دشمن حرکت می‌کنند.» [xiii]
3. راهکارهای ایجاد و تقویت امید در گام دوم انقلاب
اما مهم‌ترین بخش بیانیه گام دوم در باب امید توصیه و سفارش ایشان در چگونگی تحقق روحیه امیدواری است که آن را به جوانان توصیه نموده و البته از فراز‌های دیگر می‌توان آن را استخراج کرد و به عنوان چراغ راه نهادهای انقلابی و جریان‌های دل‌سوز نظام اسلامی می‌تواند مورد برنامه‌ریزی و آموزش قرار گیرد که به مهم ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.
ایشان بر اساس دو راهبرد ایجابی و سلبی مسیر امید را به روی جوانان می‌گشاید وتوصیه‌هایی را مطرح می‌کنند:
1-3.ترسیم و تبیین نشانه‌های امیدبخش؛ ایشان مهم‌ترین عنصری که می‌تواند به عنوان راهکاری ارزشمند باعث تقویت روحیه امید شود را توجه به آثار و نشانه‌های امیدبخش در نظام اسلامی و ارکان و ابعاد انقلاب اسلامی دانسته -که بخشی از آن گذشت- و در این باب فرموده‌اند : « نشانه‌های امیدبخش - که به برخی از آن‌ها اشاره شد- در برابر چشم شماست»
ایشان پس از بیان کلی نشانه‌ها برخی از مصادیق مهمی که گاه افراد در مواجهه با آن دچار ناامیدی می‌شوند را گوش‌زد می‌کنند:« رویش‌های انقلاب بسی فراتر از ریزش‌هاست و دست‌و دل‌های امین و خدمت‌گزار، به‌مراتب بیشتر از مفسدان و خائنان و کیسه‌دوختگان است.» [xiv]
در ادامه نمود بیرونی و توجه دنیا به نوع عمل‌کرد انقلاب و دستاوردهای نظام اسلامی را نیز به عنوان یکی از مهم ترین نشانه‌های امیدبخش طرح می‌کنند و آورده‌اند «دنیا به جوان ایرانی و پایداری ایرانی و ابتکارهای ایرانی، در بسیاری از عرصه‌ها با چشم تکریم و احترام می‌نگرد.» [xv]
به نظر می‌رسد مبتنی بر همین توصیه مقام معظم رهبری می‌توان ضمن بیان آثار و پیشرفت‌های صورت گرفته انعکاس پیش رفت‌ها و دستاوردهای مادی و معنوی نظام اسلامی در نگاه جهانی را به عنوان یکی از راهکارهای تقویت روحیه امید پی گرفت و برای ان برنامه‌ریزی کرد.
2-3.شکستن محاصره تبلیغاتی دشمن؛ دومین عنصر برای پیشگیری از ناامیدی و تقویت روحیه امید، قطع دست افرادی است که با محاصره تبلیغاتی زمینه‌های ناامیدی را ایجاد می‌کنند ایشان معتقدند جوانان مؤمن وانقلابی باید در این زمینه پیش‌گام باشند
3-3.کاشتن نهال امید در خود و دیگران؛ این راهکار ناظر به همت شخصی و اخلاق فردی است که جوانان مؤمن و انقلابی برای شکل‌گیری امیدواری به نظام و انقلاب اسلامی و آینده روشن جهان اسلام هرکدام مسئولانه نسبت به ایجاد روحیه امیدواری در خود و دیگران تلاش کنند. قطعاً این خود نیازمند برنامه و الگوی متناسبی است که می‌تواند پیش روی جوانان مؤمن و متعهد قرار گیرد.
4-3.پرهیز از ترس و ناامیدی؛ نگرانی و ترس از شرایط یکی از مشکلاتی است که پیش روی جوانان است به ویژه اینکه نسبت به آینده و وضعیت جهان اسلام به ویژه انقلاب اسلامی دچار نگرانی و یأس شوند. ایشان با این توصیه هشدار می‌دهند که جوانان باید از این نوع ترس و یأس پرهیز کنند و روحیه امید را در خود حفظ نمایند.
5-3.قدرشناسی از خود؛ قدرشناسی از خود به معنای شناخت ارزش‌های وجودی افراد است این قدرشناسی هم شامل افراد می‌شود و هم قدرشناسی از آنچه به عنوان نظام اسلامی و حکومت دینی به عنوان امانت در اختیار ماست. این‌دو و جه از قدرشناسی زمینه عزت نفس و عدم شکل‌گیری یأس را در افراد ایجاد می‌کند. ارزش قائل شدن برای خود به منزله غرور و یا تکبر نیست بلکه نوعی خودباوری و اعتماد به داشته‌هایی است که خدا به جوانان مؤمن و انقلابی و نظام اسلامی عطا کرده است .
6-3.اتکا به قوت خدادادی؛ یکی از راهکارهای پرهیز از ناامیدی اتکا به قدرت و قوتی است که افراد از آن برخوردارند. این اتکا می‌تواند علمی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و نظامی باشد . ما بیش از گذشته باید به این داشته‌های موجود در کشور و نظام تکیه کرده و از آن بهره‌مند شویم . این اتکا می‌تواند روحیه امید را در ما تقویت کند.
7-3.تلاش برای آینده؛ تلاش برای آینده به معنای عدم رضایت و کفایت نسبت به وضعیت موجود است. جوانان مؤمن و معتقد در گام دوم انقلاب اسلامی نبایستی به وضعیت موجود در عرصه‌های مختلف علمی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و دیگر عرصه‌های نظام اسلامی راضی باشند بلکه برای تحقق آینده درخشان نظام اسلامی و الگو شدن در منطقه و جهان تلاش کنند و دچار عافیت‌طلبی و سهل‌انگاری در وظیفه نشوند.
8-3.حماسه آفرینی؛ حماسه را به معنای دلیری کردن و شجاعت نمودن معنا کرده‌اند[xvi] برخی نیز آن را به معنای امری افتخارآمیز که از روی شجاعت، مهارت، و شایستگی انجام شده باشد می‌دانند.[xvii] در بیانیه گام دوم، حماسه‌آفرینی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل امیدآفرینی به جوانان توصیه شده است. حماسه آفرینی که نتیجه جهاد و مجاهدت در همه عرصه‌هاست می‌تواند زمینه امیدواری ملت و اقشار مختلف را فراهم آورد. موفقیت‌های کلان و افتخارآمیزی که در عرصه‌های نظامی مثل توان موشکی و لجستیکی ؛ حماسه‌های علمی، فرهنگی و ورزشی صورت می‌گیرد می‌تواند به شکل‌گیری امید صادق و رخت بربستن یأس، ناامیدی و ترس کاذب کمک کند و جوانان مؤمن باید در اندیشه و دل خود به این حماسه آفرینی‌ها بپردازند.
نتیجه
بیانیه گام دوم انقلاب زمینه شکل‌گیری تحولی جدید در پیشبرد اهداف عالی نظام اسلامی است. عنصر امید به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر پیش برنده می‌تواند منجر به حرکت نیروی انسانی جوان و مؤمن به سمت این اهداف شود. شناخت این ظرفیت بر اساس دیدگاه مقام معظم رهبری که مبتنی بر ارزش‌گذاری این اصل اخلاقی مهم و بیان مصادیق امید کاذب و صادق و تبیین عوامل شکل‌گیری ترس، یأس و ناامیدی صورت گرفته است می‌تواند در بُعد شناختی و انگیزشی نیروهای مؤمن و متعهد نظام کارگشا باشد. ایشان ضمن آسیب‌شناسی این مسئله راه‌کارهایی را برای شکل‌گیری امید صادق و پرهیز از ناامیدی و یأس ارائه و جوانان را نسبت به این ظرفیت عظیم اخلاقی توصیه می‌کنند .
پی‌نوشت‌ها:
[i]. حسینی خامنه‌ای، سید علی ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی.
[ii]. همان.
[iii]. همان.
[iv]. همان.
[v]. همان.
[vi]. همان.
[vii]. فراهیدی، راغب خلیل بن احمد، العین، ج۵، ص۳۴۷.
[viii]. مصطفوی: حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۰، ص۳۴.
[ix].بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی.
[x]. همان.
[xi]. همان.
[xii]. همان.
[xiii]. همان.
[xiv]. همان.
[xv]. همان.
[xvi]. معین، محمد، فرهنگ معین، ذیل واژه.
[xvii]. عمید؛ حسن ، فرهنگ عمید، ذیل واژه.
