Send to friend

درآمد

انقلاب اسلامی حرکتی است تمهیدی و نظام‌مند بر پایه آموزه‌های عقلانی وحیانی جهت ایجاد تمدن نوین اسلامی و برپایی حکومت عدل مهدوی؟ع؟ . بر پایه چنین باورداشتی، هم‌زمان با ورود به دهه پنجم انقلاب، مقام معظم رهبری با صدور «بیانیه گام دوم» به تبیین دستاوردهای شگرف چهار دهه گذشته انقلاب پرداخته و منشوری برای «دومین مرحله خودسازی، جامعه پردازی و تمدن‌سازی» در «فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی» ارائه نمودند. نوشتار پیش‌رو برآن است دستاوردهای تمدنی انقلاب اسلامی را در هندسه آیات قرآن بررسی و تحلیل نماید. یافته‌های پژوهش حاکی است دستاوردهای تمدنی انقلاب در دو ساحت ملی و جهانی قابل ارائه است. «احیای عنصر اراده و وحدت ملی، تربیت یاران بصیر، تعالی روحیه ایثار و خدمت‌رسانی، تلاش برای عدالت محوری، حفظ تمامیت ارضی، ایجاد زیرساخت‌های حیاتی در عرصه اقتصاد و عمران، زنده کردن هنر اسلامی، رشد خودآگاهی تمدنی از طریق مطرح کردن دین و دنیا در کنار هم و ارتقای سطح آمادگی جامعه برای ظهور منجی» از اهم دستاوردها در ساحت ملی و «فرابری معنای تمدن از مادی‌نگری صِرف به فرامادی، مواجهه تمدنی اسلام حقیقی و استکبار، احیای شعارهای جهانیِ پویا و مانا، مهندسی فرهنگ جهاد و مقاومت، ارتقای بینش سیاسی ملت‌ها و اسوه‌پروری در مقیاس جهانی» از مهم‌ترین دستاوردها در ساحت جهانی است. محور دستاوردهای فراملی انقلاب اسلامی، الگوسازی است که در این نوشتار کیفیت سنجی گردیده و ابعاد مختلف آن بیان می‌شود.

طرح بحث
واژه «تمدن» از ریشه «م د ن»، به معنای «اقام به: اقامت کردن»[1]، «متخلق به اخلاق شهر گشتن (آداب و خلق شهری‌ها را داشتن)»[2] «انتقال از خشونت و همجیة و جهل به حالت ظرافت و انس و معرفت» و «شهرنشینی»[3] و «همکاری افراد جامعه در امور اجتماعی، اقتصادی، دینی، سیاسی و ...»[4] معنا شده است. معادل آن در زبان عرب، واژه «الحضارت: اقامت، مقیم بودن در شهر»[5] است.[6] که در مقابل آن واژه «بداوت» به معنای «بادیه‌نشینی» است.[7]
اصطلاح civilization به معنای «تمدن» از واژه «Civis» لاتین به معنای شهر گرفته شده که صراحتاً به فرهنگ شهرها مربوط می‌شود، چرا که محل استقرار تمدن باستانی شهر بوده است.[8]
در معنای اصطلاحی تمدن، بین دانشمندان علوم اجتماعی دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ «تمدن» بر اساس ویژگی‌ها، بر اساس مصادیق تاریخی یا مؤلفه‌های شکل‌گیری و ... تعریف شده است.
مقام معظم رهبری در تعریف تمدن می‌فرماید: تمدّن، یعنى زندگى توأم با نظم علمى، با تجربیات خوب زندگى، استفاده از پیشرفت‌هاى زندگى، و تدین یعنى جهت درست در زندگى داشتن جهت عدل، انصاف، صفا، صداقت و رو به طرف خدا این‏ها باهم چه منافاتى دارند؟! انسان مى‏تواند با این جهت‏گیرى، آن‏گونه زندگى كند؛ كمااینكه خیلى از دانشمندان و متفكّرین ما متدین بودند؛ خیلى از پیشروان همین تمدّن كنونى اروپا هم البته عمدتاً در دوره‏هاى بعدى متدین بودند.[9]
از منظر آیت‌الله جوادی آملی تمدّن به دو معناست: أ. به معنای اجتماعی زندگی كردن كه خداوند ساختار بشر را به گونه‌ای آفریده كه مجبور است برای رفع نیازمندی‌های خود با دیگران به سر ببرد. ب. به معنای حق محور بودن و عدالت اجتماعی داشتن كه مقتضای فطرت اوست؛ نه طبیعت وی.[10]
اگر تمدن را مجموعه‌ای از مؤلفه‌هایی بدانیم که مبتنی بر یک اندیشه بنیادی و در قالب نظام‌های گوناگون سامان می‌یابد، خاستگاه این اندیشه بنیادی در تمدن پیشین مسلمانان، آموزه‌های وحیانی اسلام بود که هسته مرکزی این آموزه‌ها در قرآن آمده است. به این ترتیب، قرآن بنیان معرفتی، منطق ترکیب و تعیین کننده چگونگی رابطه میان اجزا و ترسیم کننده جهت اصلی تمدن مسلمانان بوده است.[11]

نظریه تمدن نوین اسلامی
در مقابل دیدگاه سنتی و تجددگرا، باور دیگری وجود دارد که با نظام‌مند دانستن مجموعه دین و با اعتقاد به پویایی آموزه‌های آسمانی، دین را برای پاسخ به نیازهای بشر در دو بعد مادی و معنوی در هر دورانی توانا می‌داند.
چنین نگاهی که متفاوت و متمایز از نگاه فردگرایانه، گذشته‌نگر و شریعت‌گرا به دین و مغایر با دل‌بستگی به تجدد و مدرنیته غربی در عصر حاضر است، «اندیشه تمدن نوین اسلامی» نام دارد. این جریان فکری که می‌توان خاستگاه آن را حدود دهه‌های چهل و پنجاه دانست، با شخصیت‌هایی معرفی می‌شود که در واقع رهبران و عناصر اصلی انقلاب اسلامی ایران هستند. امام خمینی؟ره؟؛ بنیان‌گذار انقلاب، آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، شهید بهشتی و شهید مطهری از جمله این شخصیت‌های فکری هستند.[12] می‌توان گفت پس از رحلت امام، مقام معظم رهبری این اندیشه را در قالب نظریه تمدن نوین اسلامی در مناسبت‌های متعدد تبیین نموده‌اند و بیانیه گام دوم در همین راستا صادر شده است. از نگاه حضرت آیت الله خامنه‌ای آرمان نظام جمهوری اسلامی در «تمدن اسلامی» خلاصه می‌شود.[13] ایشان مفهوم‌شناسی تمدن را (که غالباً از جنس مباحث نظری است) با عرصه عمل و عینیت‌های محیطی گرده زده و این از مهم‌ترین ویژگی‌های نظریه تمدنی ایشان است. بنابر این ایشان در اظهاراتی معنای تمدن را با دو مفهوم زیرساختی همراه ساخته‌اند: 1. ارتباط تمدن اسلامی با زندگی انسانی 2. توأمانی تمدن اسلامی و امت اسلامی.[14]

دستاوردهای چهل‌ساله انقلاب از نگاه مقام معظم رهبری
از محورهای مهم بیانیه گام دوم، بیان دستاوردهای چهل ساله انقلاب اسلامی یا گام اول انقلاب است که در منظومه فرمایشات مقام معظم رهبری با تعابیر گوناگونی نظیر: فراورده‌های انقلاب اسلامی،[15] نتایج انقلاب،[16] برکات انقلاب اسلامی،[17] هنر انقلاب،[18] کار اصولی انقلاب، کار بزرگ انقلاب،[19] موفقیت‌ها،[20] محصول تلاش چهل‌ساله،[21] دستاوردها[22] ، خون آورد[23] و ... از آن یاد شده است.
از نگاه مقام معظم رهبری گام اول، مقدمه مواجهه با سرنوشت نهایی تمدن بشری است. زیرا آرمان بزرگ انقلاب اسلامی ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی(ارواحنا فداه) است. انقلاب اسلامی در گام اول زمینه‌ساز نیل به چنین آرمانی بود و گام دوم، انقلاب را به آن نزدیک خواهد کرد.[24] سرنوشت نهایی تمدن بشری از نگاه قرآن، وراثت زمین توسط صالحان است. «وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُها عِبادِی الصَّالِحُونَ»[25]
بر این اساس بیانیه گام دوم مبتنی بر نظریه تمدن نوین اسلامی ارائه شده است. در یک نگاه دستاوردهای تمدنی انقلاب اسلامی را می‌توان به دستاوردهای ملی و فراملی تقسیم نمود. از آنجا که رسالت نوشتار پیش‌رو پرداختن به دستاوردهای تمدنی فراملی است، در اینجا تنها به تبیین این قسم از آن‌ها می‌پردازد.

الگوسازی به مثابه محور دستاوردهای فراملّی گام اول انقلاب
 

در مقابل دیدگاه سنتی و تجددگرا، باور دیگری وجود دارد که با نظام‌مند دانستن مجموعه دین و با اعتقاد به پویایی آموزه‌های آسمانی، دین را برای پاسخ به نیازهای بشر در دو بعد مادی و معنوی در هر دورانی توانا می‌داند. چنین نگاهی که متفاوت و متمایز از نگاه فردگرایانه، گذشته‌نگر و شریعت‌گرا به دین و مغایر با دل‌بستگی به تجدد و مدرنیته غربی در عصر حاضر است، «اندیشه تمدن نوین اسلامی» نام دارد. این جریان فکری که می‌توان خاستگاه آن را حدود دهه‌های چهل و پنجاه دانست، با شخصیت‌هایی معرفی می‌شود که در واقع رهبران و عناصر اصلی انقلاب اسلامی ایران هستند؛ امام خمینی؟ره؟، آیت الله خامنه‌ای، آیت الله شهید بهشتی و آیت الله شهید مطهری. می‌توان گفت پس از رحلت امام، مقام معظم رهبری این اندیشه را در قالب نظریه تمدن نوین اسلامی در مناسبت‌های متعدد تبیین نموده‌اند و بیانیه گام دوم در همین راستا صادر شده است.
 

گام اول انقلاب دستاوردهای تمدنی فراملی متعددی داشته است. در یک نگاه می‌توان اذعان داشت بر پایه آیات قرآن محور همه این دستاوردها مسأله الگوسازی است. نظام جمهوری اسلامی تنها حکومت شیعی پس از دوران ائمه؟عهم؟ است که توانسته دوران چهل‌ساله را پشت سر بگذارد. این نظام در طرح کلی حرکت انبیاء و امامان، نقشی تمهیدی برای برپایی دولت موعود دارد. قرآن کریم علاوه بر آنکه بر ویژگی‌های فردی پیامبران به عنوان الگوی بشریت تأکید دارد، همواره شخصیت حقوقی پیامبران را به عنوان تراز فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی جوامع بشری معرفی می‌فرماید. نکته قابل دقت این‌که الگوسازی قرآن کریم به پیامبران منحصر نگشته و شامل یاوران ایشان نیز می‌شود. چنانکه در سوره ممتحنه ابتدا آمده است: «قَدْ كاَنَتْ لَكُمْ أُسْوَه حَسَنَةٌ فىِ إِبْرَاهِیمَ وَ الَّذِینَ مَعَه‏»[26] و در دو آیه بعد با تأکید بیشتر[27] می‌فرماید: «لَقَدْ كاَنَ لَكم فِیهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كاَنَ یرْجُواْ اللَّهَ وَ الْیوْمَ الآخِر». با دقت در این آیات و آیاتی نظیر «هذِهِ سَبیلی‏ أَدْعُوا إِلَى‌اللَّهِ عَلى‏ بَصیرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنی‏»[28] می‌توان دانست اسوه‌های قرآنی شامل رهبران الهی و پیروان راستین ایشان می‌شود.
 
الگوسازی انقلاب اسلامی برپایه چنین آیاتی از قرآن توجیه‌پذیر است. بر همین اساس امام خمینی ؟ره؟ بر الگو بودن جمهوری اسلامی چنین تصریح دارد: من توصیه می‌کنم به همه ملت‌ها که این رمزی که در ایران به آن رمز غلبه پیدا شده بر ابرقدرت‌ها، این رمز را آن‌ها به کار ببرند. وحدت، اتکای به خدا، تقویت ایمان، اتکال به قرآن کریم، اتکال به اسلام، وحدت کلمه؛ رمز پیروزی ما [بود].[29]
مقام معظم رهبری نیز تأکید ویژه‌ای بر این دستاورد انقلاب اسلامی داشته و در بیانات متعددی به آن اشاره نموده‌اند. از نگاه ایشان ایران اسلامی می‌تواند برای دنیا الگو باشد.[30] به گونه‌ای که امروزه بسیاری از ملت‌های مسلمان، به آن الگو نگاه می‌کنند.[31] رمز دشمنی آمریکا و ابرقدرت‌های جهان با ایران اسلامی این است که حكومت اسلامی صرفاً ایجاد نظام و رژیم جدیدی در یك كشور نیست؛ بلکه ایجاد یك الگوست.[32]
ابزار الگوسازی در انقلاب اسلامی ایران، با توجه به ماهیت و اصول انقلاب دو رویکرد مکمل و همزان «اسلامی کردن جامعه و توسعه و پیشرفت کشور» را به دنبال داشته است. الگوسازی یکی از مهم‌ترین ابزارهایی بوده که در صدور انقلاب اسلامی ایران نقش مهمی داشته است. بسیاری از کشورهای اسلامی هماره از نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک الگو و سرمشق نام برده و سعی کرده‌اند از تجربیات ایران اسلامی بهره ببرند. به عنوان مثال بسیاری از سازمان‌های حزب‌الله لبنان با الگوبرداری از ایران تأسیس شده است. همچنین فرهنگ شهادت‌طلبی در مبارزه با رژیم صهیونیستی نیز با الگوبرداری از انقلاب اسلامی و فرهنگ شهادت در جنگ تحمیلی بوده است. کاربست واژگان و اصطلاحات فرهنگ سیاسی انقلاب اسلامی، محوریت روحانیت در عمل سیاسی، به کارگیری روش‌های تبلیغی نظیر اهتمام به مسأله روز قدس، مبارزه با صهیونیسم و... از مهمترین مصادیق الگوسازی جمهوری اسلامی برای جهان اسلام است.[33]

کیفیت‌سنجی الگوسازی انقلاب اسلامی
پرسش این است که انقلاب اسلامی ایران چگونه توانسته است در بعد فراملی الگوسازی نماید و تأثیر تمدنی برجای بگذارد؟ پاسخ به چنین پرسشی را می‌توان در ابعاد الگوسازی انقلاب جستجو نمود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:

باورپذیر نمودن امکان تقابل اسلام و استکبار
مهم‌ترین کار تمدنی که انقلاب اسلامی ایران انجام داد احیای تقابل اسلام ناب محمدی با استکبار بود. این مهم با تبدیل نظام طاغوت‌سالار به نظام مردم‌سالار بر پایه آموزه‌های وحیانی و نه بر اساس نظریه‌های بشری محقق گشت. به تعبیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در حقیقت انقلاب اسلامی توانست نظام الهی را که در تقابل با نظام استکباری و طاغوتی است[34] به نظام مردم‌سالاری دینی معنا کند.[35]
 

یکی از ابعاد الگوسازی انقلاب اسلامی تربیت انسان‌هایی رشد یافته، متخصص و مهذّب است که به عنوان اسوه‌هایی برای جهان اسلام شناخته شده‌اند. به عنوان نمونه فرماندهان شهید دوران دفاع مقدس و مدافعان حرم و ... هر یک چنین قابلیتی را دارند. در این میان می‌توان به شهید حاج قاسم سلیمانی اشاره نمود که به فرموده مقام معظم رهبری مکتب‌ساز شد و اندیشه و مکتب او سرلوحه آزادی‌خواهان جهان قرار گرفت. مکتب شهید سلیمانی در راستای تحقق طرح کلی حرکت انبیاء و امامان؟عهم؟ قرار دارد چراکه مکتب او از اهل‌بیت؟عهم؟ سرچشمه گرفته و سخنرانی‌ها و وصیت‌نامه و خاطرات ایشان منطبق بر آموزه‌های مکتب اسلامی است و با مبانی شیعه هم‌خوانی دارد. مکتب شهید سلیمانی با تکیه بر دو اصل مهم «تولی» و «تبری» و پیروی از آیه «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَینَهُم» مأموریت‌های خویش را با شاخصه ولایتمداری هدف‌گذاری نمود و الگویی برای ولایتمداری در جهان اسلام ارائه داد.
 

انقلاب اسلامی نه تنها موجب پیروزی ملت ایران بر رژیم شاهنشاهی، بلکه آغازگر حرکتی جهانی برای در هم شکستن نظام‌های زورمدارانه جهانی با تکیه بر بیداری و قیام ملت‌های محروم و تحت ستم شد.[36]بر همین اساس در بیانیه گام دوم آمده است: پس آنگاه انقلاب ملت ایران، جهان دو قطبی آن‌روز را به جهان سه قطبی تبدیل کرد و سپس با سقوط و حذف شوروی و اقمارش و پدید آمدن قطب‌های جدید قدرت، تقابل دوگانه جدید «اسلام و استکبار» پدیده برجسته جهان معاصر و کانون توجه جهانیان شد. از سویی نگاه امیدوارانه ملت‌های زیر ستم و جریان‌های آزادی‌خواه جهان و برخی دولت‌های مایل به استقلال و از سویی نگاه کینه‌ورزانه و بدخواهانه رژیم‌های زورگو و قلدرهای باج طلب عالم، به آن دوخته شد. به این‌گونه مسیر جهان تغییر یافت و زلزله انقلاب، فرعون‌های در بسترِ راحت آرمیده را بیدار کرد؛ دشمنی‌ها با همه شدت آغاز شد و اگر نبود قدرت عظیم ایمان و انگیزه این ملت و رهبری آسمانی و تأییدشده امام عظیم‌الشأن ما، تاب آوردن در برابر آن همه خصومت و شقاوت و توطئه و خباثت، امکان‌پذیر نمی‌شد.[37]
 
چنین دستاورد مهمی در حقیقت نمونه کوچکی از انعکاس حقیقت قرآنی نفی سبیل در دنیاست. خدای سبحان وعده داده است: «لَنْ یجْعَلَ‌اللَّهُ لِلْكافِرینَ عَلَى الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً»[38] این حکمی جامع است که دو ساحت این جهانی و آن جهانی دارد. هرگاه حقیقت ایمان در جان‌های مؤمنان نهادینه شد و در عمل نیز تبلور یافت پیروزی از آنِ امت اسلام بوده است. برخی از مفسران با نگاهی تمدنی در این باره نوشته‌اند: و هذه حقیقة لایحفظ التاریخ الإسلامی كله واقعة واحدة تخالفها! و ... أن الهزیمة لا تلحق بالمؤمنین، و لم تلحق بهم فی تاریخهم كله، إلا و هناك ثغرة فی حقیقة الإیمان. إما فی الشعور و إما فی العمل .[39]
شکستن هیبت پوشالی استکبار جهانی توسط جمهوری اسلامی ایران باعث بیداری سایر کشورهای اسلامی گردید.[40]
کشور ایران به برکت استقلالِ ناشی از پیروزی انقلاب اسلامی توانسته است به خوبی وارد روند رشد و توسعه علمی و فناوری شده، در خیلی از زمینه‌ها مانند فناوری فضایی، نانو، لیزر، تسلیحات، پزشکی، هسته‌ای و... دستاوردهای غیر قابل انکاری داشته باشد. در سایه چنین پیشرفت‌هایی، ایران توانسته برای جهانیان به الگویی از پیشرفت بر مبنای استقلال تبدیل شود و راه را برای تعقیب این امر در کشورهای دیگر باز کند. همچنین توانسته با در اختیار ملت‌ها قرار دادنِ دستاوردهای علمی، اهرم اصلی نفوذ غرب در جهان را از کار بیندازد.[41]
انقلاب اسلامی ایران با مقاومت خود در مقابل ظلم و ستمگری سران کفر، به جهان اسلام جرأت بخشید تا برای اجرای خواسته‌های دینی و مذهبی خویش و آزادی‌خواهی و عدالت مقابل قوانین دولت‌های خود سر تعظیم فرود نیاورند.[42]
یادآوری پیروزی‌های انقلاب اسلامی در چهل سال اول، باعث می‌شود مسلمانان بیش‌از پیش به حرکت برای تحقق آرمان‌های الهی ادامه دهند و در نبرد با جبهه کفر و الحاد با اطمینان خاطر و روحیه بالا وارد شوند. این مهم از آیات قرآن در یادآوری نصرت الهی و پیروزی در جنگ بدر[43]، حنین[44] چنین دانسته می‌شود. بر پایه آیاتی نصرت الهی آنگاه بر مؤمنان نازل می‌شود که در آزمون صبر واستقامت پیروز شوند.[45]

عینی‌سازی تحقق وعده الهی در نصرت یاوران دین
خدای سبحان به مؤمنان وعده داده: «إِنْ تَنْصُرُوااَللّهَ ینْصُرْكُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَكُم».[46] مراد از نصرت خدا، یاری دین خداست.[47] گام اول انقلاب تحقق این وعده الهی را برای همگان عینی ساخت.
در جنگ نابرابری که ابرقدرت‌های جهانی ضد ایران آغاز کردند همه جهانیان دیدند که چگونه مردم ایران اسلامی با ایمان به خدا و اطاعت از ولایت امر، دفاعی مقدس انجام دادند و الگویی برای سایر مسلمانان آزادی‌خواه شدند. از این‌رو حزب‌الله لبنان باآنکه در برابر ارتش اسرائیل از نظر تجهیزات نظامی ضعیف بود ولی 33 روز مقابل آن‌ها ایستادگی کرد و آن‌ها را به عقب راند. قرآن کریم می‌فرماید: «... كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِیرَةً بِإِذْنِ اَللّهِ وَ اَللّهُ مَعَ اَلصّابِرِینَ.»[48] این آیه به خوبى نشان مى‏دهد كسانى‌كه ایمان راسخ به رستاخیز داشتند به بقیه هشدار دادند كه نباید به" كمیت" جمعیت نگاه كرد، بلكه باید" كیفیت" را در نظر گرفت.[49]
بی گمان اینکه مردم ایران با دست خالی در مقابل رژیمی قدرتمند – که مورد حمایت همه قدرت‌های بزرگ بود- به پیروزی رسید در سایه نصرت الهی است؛ نه در سایه سکولاریسم، ماتریالیسم و جدایی از موازین دینی و الهی و نه بر پایه اعمال سیاست تاجرمآبانه و تنگ‌نظرانه.[50]

فرابری مفاهیم و مؤلفه‌های تمدنی از مادی‌نگری به فرامادی
از ویژگی‌های انقلاب اسلامی تعالی بخشی به مفاهیم و مؤلفه‌های تمدن‌ساز است. این مهم بر پایة باورداشت و عمل‌کردی قرآنی میسر شد. در اینجا به نمونه ای اشاره می‌شود:
در تمدن‌ها مفهوم جنگ سخت، مفهومی خشن و با هدف جاه‏طلبى، انتقام‏جویى، كشورگشایى، به دست آوردن غنائم، اشغال سرزمین‌هاى دیگر و ... انجام می‌شود. انقلاب اسلامی احیاگر همان رویکرد اسلام ناب به مقوله مبارزه نظامی است. در نگاه انقلاب اسلامی مبارزه نظامی هرگز اولویت نخست نبوده و نیست و در چهل‌سال نخست انقلاب هرگز ایران اسلامی آغازگر جنگ نبوده است. برخلاف بیشتر تمدن‌های بشری، مفهوم قتال و جهاد در فرهنگ و تمدن اسلامی، مفهومی مقدس و آزمون الهی است. از نگاه قرآن، جهاد باید دارای ویژگی‌هایی باشد:
1. خالصانه؛[51] 2. صبورانه؛[52] 3. فقیهانه[53]. 4. عاشقانه: از نگاه قرآن مجاهد فی سبیل الله به «احدی الحسنیین» نائل می‌شود.[54]

از این‌رو مؤمنان با عشق به حسن که مطابق فطرت پاک انسانی است وارد عرصه جهاد می‌شوند تا به یکی از دو حسن (پیروزی یا شهادت) نائل گردند. امیرمؤمنان علی؟ع؟ در عشق به شهادت می‌فرماید: «وَ إِنِّی إِلَى لِقَاءِاللَّهِ لَمُشْتَاقٌ وَ [لِحُسْنِ‏] حُسْنِ ثَوَابِهِ لَمُنْتَظِرٌ رَاج‏».[55] بر پایه چنین باوری است که مقام معظم رهبری درباره ارزش شهادت فرموده است: بهترین مُردن‌ها، شهادت است. بالاترین اجرها برای انسانی که در راه خدا مبارزه می‌کند، نوشیدن شربت گوارای شهادت است.[56]

تربیت انسان‌های مکتب‌ساز
یکی از ابعاد الگوسازی انقلاب اسلامی تربیت انسان‌هایی رشد یافته، متخصص و مهذّب است که به عنوان اسوه‌هایی برای جهان اسلام شناخته شده‌اند. به عنوان نمونه فرماندهان شهید دوران دفاع مقدس و مدافعان حرم و ... هر یک چنین قابلیتی را دارند. در این میان می‌توان به شهید حاج قاسم سلیمانی اشاره نمود که به فرموده مقام معظم رهبری مکتب‌ساز شد و اندیشه و مکتب او سرلوحه آزادی‌خواهان جهان قرار گرفت. مکتب شهید سلیمانی در راستای تحقق طرح کلی حرکت انبیاء و امامان؟عهم؟ قرار دارد چراکه مکتب او از اهل‌بیت؟عهم؟ سرچشمه گرفته و سخنرانی‌ها و وصیت‌نامه و خاطرات ایشان منطبق بر آموزه‌های مکتب اسلامی است و با مبانی شیعه هم‌خوانی دارد. مکتب شهید سلیمانی با تکیه بر دو اصل مهم «تولی» و «تبری» و پیروی از آیه «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَینَهُم»[57]، مأموریت‌های خویش را با شاخصه ولایتمداری هدف‌گذاری نمود و الگویی برای ولایتمداری در جهان اسلام ارائه داد. شهید سلیمانی با درک عمیق از آیه «النَّبِی أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[58]، ولایت را بر همه زندگی خویش برتری بخشید و اولویت اولیه زندگی خویش را پیروی از ولایت‌الله قرار داد که با پیروی از رسول الله و اوصیای رسول؟عهم؟ و در عصر غیبت ولایت فقیه تجلی می‌یابد. شهید سلیمانی هر آنچه داشت برای ادای اجر رسالت که مودت قربی بود، سرمایه‌گزاری کرد و تجارتی که خدای سبحان در قرآن به آن رهنمون گشته[59] را با تمام وجود عملی ساخت و در تحقق طرح کلی حرکت انبیاء و امامان؟عهم؟ که بسترسازی برای ظهور حکومت عدل الهی است گام مهمی برداشت. علت اصلی اهتمام به ادای اجر رسالت با تمام جان و مال و هستی، بصیرت است. «بصیرت» یکی از عوامل تشخیص حق از باطل و از محوری‌ترین ویژگی‌های یاوران حضرت مهدی؟ع؟ است. شهید حاج قاسم سلیمانی نیز با بصیرت خویش همواره در مسیر حق و «مودت نسبت به قربی» گام برداشت و از این‌روست که مکتب او زمینه‌ساز حکومت مهدوی است.
پی‌نوشت‌ها:

[1] . ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، ج 13، ص 402؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 11، ص 55.

[2] . مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،ج 11، ص 55.

[3] . دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج 4، ص 6109.

[4] . معین، محمد، فرهنگ معین، ص 463.

[5] . در تداول امروز عرب، تمدن یک قوم و فرهنگ ایشان را حضاره گویند.

[6] . دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج 6، ص 8009.

[7] . «الحاضر: المقیم فی المُدُنِ و القُرَى، و البادی: المقیم بالبادیة»؛ دهخدا علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج 6، ص 8009؛ ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، ج 4، ص 197.

[8] . دیلیام آوتویت و تام باتامور و دیگران. فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ص 279.

[9] . گفت و شنود صمیمانه با گروهى از جوانان و نوجوانان، 14/11/1376.

[10] . جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ج 10، ص 439.

[11] . الویری، محسن، کارکرد تمدنی قرآن (یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدن پیشین اسلامی)، نقد و نظر، ص 55.

[12] . بهمنی، محمدرضا، تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای (چیستی و چگونگی تکامل تمدنی جمهوری اسلامی ایران)، نقد و نظر، 199.

[13] . بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، 14/06/1392.

[14] . بهمنی، محمدرضا، تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای(چیستی و چگونگی تکامل تمدنی جمهوری اسلامی ایران)، نقد و نظر، 209 – 206.

[15] . بیانات در دیدار خانواده‌های شهدای مدافع حرم، 22/12/1397.

[16] . بیانات در دیدار نمایندگان و کارکنان مجلس شورای اسلامی، 30/03/1397.

[17] . بیانات در محفل انس با قرآن کریم، 27/02/1397.

[18] . بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت؟عهم؟ ، 17/12/1396.

[19] . بیانات در دیدار مردم آذربایجان‌شرقی، 29/11/1396.

[20] . بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان، 17/03/1396.

[21] . بیانیه گام دوم، ص 27.

[22] . بیانیه گام دوم، ص 33.

[23] . بیانیه گام دوم، ص 45.

[24] . مقدمه بیانیه گام دوم، ص 10.

[25] . انبیاء: 105.

[26] . ممتحنه: 4.

[27] . زمخشری،تفسیر  الكشاف، ج‏4 ، ص 514.

[28] . یوسف: 108.

[29] . امام خمینی، صحیفه امام، ج 6، ص364.

[30] . بیانات در مراسم فارغ‌التحصیلی جمعی از پرسنل نیروی انتظامی، 18/07/1379.

[31] . بیانات در دیدار جمعی از بسیجیان، 05/09/1376.

[32] بیانات در جمعی از جوانان استان اردبیل، 05/05/1379.

[33] . خسروشیری، مقاله بررسی تأثیرات انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران بر حزب الله لبنان،  ص 430-416.

[34] . نساء: 76.

[35]. بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، 29/11/1396.

[36] . محمدی، منوچهر، دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی در سطوح ملی، منطقه‌ای، جهانی و تاریخی، ص 344.

[37] . بیانیه گام دوم انقلاب، ص 19- 18.

[38] . نساء: 141.

[39] . قطب، سید، فى ظلال القرآن، ج2 ، ص 782.

[40] . بیانات در دیدار مردم قم به مناسبت سالروز، ۱۹ دی، 19/10/1390.

[41] . ملکوتیان، مصطفی، زمینه‌ها، عوامل و بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران رهیافت فرهنگی، 478-476.

[42] .همان، ص 209.

[43]. «وَ لَقَدْ نَصَرَكُمُ‏ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ... » آل‌عمران: 123 ـ 126.

[44]. «لقَدْ نَصَرَكُمُ‏ اللَّهُ فی‏ مَواطِنَ كَثیرَةٍ وَ یوْمَ حُنَینٍ». توبه: 25.

[45]. نظیر آیه 65 سوره انفال.

[46] . محمد: 7.

[47] . بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، ج 5، ص 120.

[48] . بقره: 249.

[49] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 2، ص 244.

[50] . محمدی منوچهر، دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی در سطوح ملی، منطقه‌ای، جهانی و تاریخی، 247-246.

[51] . بقره: 190؛ نساء: 74.

[52] . انفال: 65.

[53] جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ج 10، ج 33، ص 45.

[54].. اشاره است به آیه 52 توبه.

[55] . شریف رضی، محمد بن حسین. نهج‌البلاغه (صبحی صالح)، نامه 62.

[56] . بیانات در دیدار خانواده‌های شهدای استان بوشهر، 11/10/1370.

[57] . فتح: 29.

[58] . احزاب:33.

[59] . نور: 37.