Send to friend

درآمد
قال الامام حسن العسکری(ع) عن آبائه عن رسول الله(ص) قال: اشد من یتم الیتیم الذی انقطع عن امه و ابیه، یتم یتیم انقطع عن امامه و لایقدر علی الوصول الیه و لایدری کیف حکمه فیما یبتلی به من شرایع دینه، ألا، فمن کان من شیعتنا عالما بعلومنا و هذا الجاهل شریعتنا انقطع عن مشاهدتنا یتیم فی حجره، الا فمن هداه و ارشده و علمه شریعتنا کان معنا فی الرفیق الاعلی.[1]
 بعد از تبرک این وجیزه به حدیث نورانی امام حسن عسکری(ع) ، خدا را شاکرم که بعداز 20 سال تدریس دروس معارف در 20 واحد دانشگاهی و توفیق تالیف 5 کتاب درسی در این باب، می‌توانم نظرات خود را به استحضار پژوهشگرانی که قصد تغییر دوباره و به جای سرفصل‌های دروس معارف دارند، ارائه نمایم.
هر چند که باید از زحمات ارزشمند سرورانی که در سال 1383 سرفصل‌ها را از 6 عنوان به 17 عنوان افزایش داده و آن را به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رساندند، قدردانی کرد که در زمان خود کاری بی‌بدیل و ضروری بود.
هم اینک بعداز 17 سال جا دارد که از آن تجربیات استفاده کرد و دوباره بازنگری صورت گیرد. یکی از آن تجربیات عدم اقبال گروه‌های معارف و اساتید به برخی از آن دروس مثل «فلسفه اخلاق» «عرفان عملی» و «حقوق اجتماعی سیاسی در اسلام» بود که در اکثر دانشگاه‌های کشور ارائه نمی‌شود.
پس علاوه بر ذخیره آن تجارب ارزشمند 17 ساله، نکات خود را در سه محور تقدیم می‌دارم:
1. موضوعات
استفاده از موضوعات نیاز محور را که حاصل کار آماری بر روی دانشجویان کل ایران اسلامی است، پیشنهاد کرده و موضوعات نه چندان جدید زیر را پیشنهاد می‌کنم:
الف) مقطع کارشناسی
1. تعریف دروس پیش‌نیاز الزامی (1- مهارتهای تحصیلی (2واحد) 2- منطق کاربردی (2واحد) )
2. افزودن درس «سواد رسانه ای» (2واحد) به گروه درس انقلاب اسلامی
3. افزودن درس «دفاع مقدس» (2واحد) به گروه درس انقلاب اسلامی
4. افزودن درس «از گام دوم انقلاب تا تمدن نوین اسلامی» (2واحد) به گروه درس انقلاب اسلامی
5. افزودن درس «دانش خانواده» (2واحد) به درس اخلاق اسلامی
6. افزودن درس "سبک زندگی اسلامی در قرن پانزدهم(21میلادی)"به درس اخلاق به جای آیین زندگی
7. افزودن درس «تفکر نقدی یا روش نقد اندیشه‌ها» (2واحد) به گروه مبانی نظری اسلام ]می‌توان این درس را به مقطع کارشناسی ارشد نیز منتقل کرد[
ب) مقطع کارشناسی ارشد
اضافه کردن 5 واحد درس عمومی به صورت الزامی به همه رشته‌ها پیشنهاد می‌شود و به طور مشخص موارد زیر را خاطرنشان می‌شوم:
1. «اخلاق حرفه ای» (2واحد) (پزشکی، مهندسی، بازرگانی، وکالت، مدیریت و ...) متناسب با رشته دانشجو
2. «علم و دین» (2 واحد) (اسلام و محیط زیست، دین و فناوری، علوم انسانی اسلامی و ...) متناسب با رشته دانشجو
3. «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» (1واحد)
2. محتوا
محتوا باید رسا، کوتاه، بلیغ و براساس نیاز محور بودن مطالب و با تاکید بر پرسش‌های بی‌شمار دانشجویان در هر گرایش و شاخه که توسط معاونت محترم نهاد قبلا جمع آوری و تجزیه و تحلیل شده است، انجام گیرد. به ویژه در مقطع کارشناسی ارشد، اتقان محتوای مناسب با رشته تحصیلی لازم است. هر درس باید مشتمل بر تیترها و عناوین جزیی و مطالب داخل هر عنوان باید کوتاه و شامل مطالب مفید اما مختصر باشد (حداکثر 1 صفحه).
تازگی و جدید بودن مطالب شرط بقای دروس معارف است. استفاده از محتوای غنی ولی به روز شده تراث کلامی، تفسیری، فلسفی، تاریخی و اخلاقی شیعه حتماً مدنظر قرار گیرد.
تنوع مطالب، تناسب با سلیقه و توان هر استاد یا نویسنده کتاب، مدّ نظر قرار گیرد (درچارچوب کلی مصوب) و از انحصار و محدودیت در کتاب‌ها باید خودداری کرد.
تذکر مهم: معرفی و نقد بت‌هایی که در دانشگاه‌های ایران پرستیده می‌شود لازم است: بت‌هایی مثل سوبژکتیویته، اومانسیم، سکولاریسم، تکنوکراسی، لیبرالیسم، فرمالیسم علمی و ... .
تا دانشجو در نیابد آن بتهای جدید را باید شکست، نمی‌تواند شهد معارف حقه الهیه را آنچنان که باید بچشد و جزو سبک زندگی‌اش نخواهد شد.
3. روش
فراموش نکنیم، اهمیت نحوه ارائه دروس معارف اسلامی کمتر از محتوای آن نیست. روش آموزشی باید به شکل فعال و مبتنی بر استفاده از رسانه‌های جدید باشد؛ شبیه کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی که همراه با نرم افزار ارائه می‌گردد. لازم است دروس معارف نیز همراه با لینک مطالب مورد نظر اعم از فیلم، اسلاید، موشن گرافیک، پاورپوینت، کلیپ و ... در سایت نهاد ارائه گردد.
علاوه بر آن، متن خالص همه کتاب‌ها یا جزوات در سایت نهاد بارگزاری شود تا برای کسانی که امکان خرید کتاب کاغذی ندارند، دسترسی به کتاب الکترونیکی میسر باشد؛ یا بتوانند آن را مجازی خریداری کنند.
نگارش تمرین در بین سطور هر درس و خواهش از دانشجویان برای حل آنها در کلاس، هم فضای کلاسی را متنوع می‌کند و هم مشارکت را به حداکثر می‌رساند.
هم چنین تمارین پژوهشی به عنوان تکلیف جلسه بعد می‌تواند سهمی از نمره نهایی باشد. ارائه تمرین‌های گروهی در خلال یا پایان هر کلاس نیز مطلوب است.
ضمنا تمرکز نمره از امتحان پایان ترم به میان ترم و امتحانات کوئیز و تکالیف منتقل شود. و رسماً اختصاص بیش از 12 نمره برای امتحان پایان ترم ممنوع اعلام شود.
ظرفیت کلاس‌ها در همه ایران نیز باید حداکثر 40نفر باشد و بیش از آن ممنوع گردد و با جدیت این مصوبه اجرا شود.
تغییر فضای رسمی درس و بردن کلاس به مکان‌های تاریخی، مذهبی، موزه‌ها، اماکن متبرکه و ... نیز باعث ماندگاری خاطره آن درس در ذهن دانشجویان می‌باشد.
والسلام علینا و علی عبدالله الصالحین
 
سوتیتر
فراموش نکنیم، اهمیت نحوه ارائه دروس معارف اسلامی کمتر از محتوای آن نیست. روش آموزشی باید به شکل فعال و مبتنی بر استفاده از رسانه‌های جدید باشد؛ شبیه کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی که همراه با نرم افزار ارائه می‌گردد. لازم است دروس معارف نیز همراه با لینک مطالب مورد نظر اعم از فیلم، اسلاید، موشن گرافیک، پاورپوینت، کلیپ و ... در سایت نهاد ارائه گردد.
 

[1] . بحار الانوار، ج105 ص 171 و احتجاج ج1، ص 66.