Send to friend
گرچه از زمان شیوع بیماری کرونا تاکنون کتاب‌های متعددی درباره آن و مسائل پیرامونی‌اش نوشته شده، اما چشم‌‌انداز مطلوبی از آثار ناظر به چالش‌های حوزه علوم انسانی و به خصوص الهیات در این زمینه وجود ندارد. البته تحقیق علمی، زمان‌بر بوده و انشاءالله این امر تا چندی دیگر جبران خواهد شد؛ اما با توجه به حجم شبهات ناظر به حوزه الهیات انتظار آن بود که متولیان امر و متفکران دغدغه مند، جدی‌تر از این پا به میدان گذاشته و عرصه پژوهش را با آثار فاخر زینت دهند.
گفتنی است که یادداشت‌های کوتاه در فضاهای رسانه ای مکتوب و مجازی درخور تقدیر است و در این حوزه فعال بودن متألهان و کلام پژوهان جوان شایسته یاد و تشکر است. در این میان نباید از برگزاری همایش‌های مجازی و وبیناری صورت گرفته هم غافل بود. برخی از مراکز حوزوی و دانشگاهی گام‌های خوبی در این حوزه برداشتند و اتفاقا پاره ای از آنان نیز با پالایشی تبدیل به اثر مکتوب شده که در ادامه گزارشی از آن‌ها ارائه خواهد شد.
هدف از این نوشتار صرفاً معرفی توصیفی و البته اجمالی از آثار پژوهشی مکتوب درباره کرونا و مسائل ناظر به الهیات است که با استقصای نویسنده تاکنون به حوزه نشر راه یافته است. البته در برخی از عناوین مستقیماً نام دین و الهیات نیامده، اما محتوای اثر ناظر به باورهای دینی در مواجهه با ویروس کروناست.
کتاب «مسائل فرهنگی اجتماعی کرونا و پیامدهای آن در عرصه حکمرانی»
این اثر گفت‌وگوهای تحلیلی است که به کوشش مهدی مولایی آرانی، در اوائل تابستان سال جاری/1399 توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در 391 صفحه به بازار نشر راه یافته است.
گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به همراه تعدادی از مراکز علمی از بدو شیوع بیماری کرونا، وبینارهایی را در چهار محور «دینداری اجتماعی»، «علوم اسلامی»، «خدمات اجتماعی» و «حکمرانی» با حضور 36 نفر از صاحب‌نظران در بازه زمانی 20 فروردین تا 28 اردیبهشت سال 99 برگزار کرد. سخنرانی‌های ارائه شده در این وبینار بعد از پیاده شدن و ویرایش علمی، تبدیل به کتاب یادشده گردید.
در بخش اول اثر که ناظر به دینداری اجتماعی و کروناست، با این عناوین روبرو می‌‌شویم: تأثیر کرونا بر مناسک رمضان؛ آینده دینداری؛ تعطیلی و بازگشایی حرمهای مطهر؛ چگونگی تعامل حوزه علمیه با ستاد ملی کرونا؛ مواجهه حوزه علمیه با علم پزشکی مدرن.
دو موضوع «فرصت‌ها و چالش‌های کرونا برای فقه» و «کرونا و مسئله شرّ در عالم» در بخش مربوط به علوم اسلامی در این اثر طرح شده اند. در بخش خدمات اجتماعی کرونا به مسائل مهمی ازجمله فعالیت گروه‌های جهادی طلبه، تناسب خدمات اجتماعی و هویت طلاب اشاره می‌‌شود. شاید بتوان مهم‌ترین بخش کتاب را قسمت پایانی یعنی مسئله‌های حکمرانی به خصوص مسائل ناظر به فضای مجازی دانست؛ چراکه کمتر در آثار دیگر از این بحث می‌‌توان سراغ گرفت. چالش‌های حکمرانی در مواجهه با کرونا، انقلاب صنعتی چهارم، کرونا و نظام حکمرانی، فضای مجازی و مسئله‌های حکمرانی از جمله مسائل مطرح شده در این بخش هستند.
کتاب «فلسفه و بحران کرونا»
این اثر که توسط حمیدرضا آیت‌اللهی با همکاری «انتشارات پژوهشگاه فضای مجازی» و «انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)» گردآوری شد، تابستان سال1399 در 217 صفحه به چاپ رسید. کتاب با مقدمه نسبتاً طولانی از آقای دکتر آیت‌اللهی شروع می‌‌شود. مجموعه‌ای از فلسفه‌ورزی برخی اندیشمندان درباره بحران کرونا را می‌‌توان در این اثر مشاهده کرد. گردآورنده کتاب در مقدمه به چگونگی فلسفه‌ورزی درباره بحران کرونا اشاره می‌‌کند. اثر از دوازده فصل شکل گرفته که هر فصل را نویسنده یا نویسندگانی برعهده دارند.
عناوین فصول عبارت است از: کرونا و قدرت فلسفیدن؛ کرونا مجالی برای تفکر فلسفی: تعیین گستره بازی بود و نمود در دانش ابژکتیو و سوبژکتیو؛ چالش کرونا و برجسته‌سازی پرسش‌های عمیق فلسفی؛ بحران کرونا و مواجهه با مرگ فلسفه؛ تحلیل هایدگری از تأثیر ویروس کووید 19؛ کرونا و مطالعات علم و فناوری: چگونه یک غیر انسان جهان را تغییر میدهد؟!؛ بحران کرونا: بستری برای بازنگری در مسئله علم و دین از منظر «دین عامیانه»؛ فعل خداوند و بلای کرونا؛ کرونا: علم یا دعا؟؛ توصیه‌های رواقی برای روزگارِ کرونایی؛ تأملاتی درباره چالش‌های اخلاقی بحران ویروس کرونا؛ «شروع» مواجهه با ویروس کرونا کجاست؟
کتاب «کرونا و دل مشغولی‌های ذهنی»
این کتاب که از نوع کتاب‌های جیبی است به مهم‌ترین مسائل الهیاتی کرونا اشاره می‌‌کند. محمدباقر پورامینی، نویسنده آن و اداره تولیدات فرهنگی آستان قدس رضوی به کمک مؤسسه بوستان کتاب آن را در تابستان سال جاری، روانه نشر کرده است. البته بیشتر مطالب کتاب به صورت تلگرافی و فشرده و در حد اطلاعات اجمالی به مخاطب به نگارش درآمده است. سرفصل‌های مهم مطرح شده در اثر عبارت است از: در این روزهای سخت، به دعا محتاجیم؛ چرا دامن گیر بلا شده ایم؟ چگونه دعا کنیم؟ مبارزه با کرونا با دعا یا دانش پزشکی، محرومیت از زیارت.
کتاب «دارالشفاء؛» تأملات کلامی فقهی در نسبت اماکن مقدسه و بهداشت و درمان
این اثر که مربوط به دروس فقهی محمدحسن وکیلی است، به یکی از چالش‌های مهم در ایام کرونا درباره اماکن مقدسه و حرمهای مطهر است. اثر یادشده، بهار سال جاری/1399 در 256 صفحه به صورت الکترونیکی به چاپ رسیده است. می‌‌دانیم که ستاد ملی کرونا به صورت رسمی به تعطیلی مشاهد شریفه و اماکن امام زادگان نظر داد. آقای وکیلی در این اثر به نقد و بررسی نظری درباره رفتارهای ستاد کرونا دراین باره می‌پردازد. این اثر به موضوعاتی از این قبیل اشاره می‌‌کند: آیا واقعاً بازبودن اماکن مذهبی، خطر جانی قابل توجهی دارد؟؛ بررسی ادله حرمت تعطیلی حرمهای مطهر؛ ضریب اهمیت سلامتی چقدر است؟»، «آیا اماکن مذهبی شفابخش است؟؛ نظام اسباب و علل استثناپذیر است یا نه؟؛ ضریب اهمیت زیارت از منظر اسلام چه مقدار است؟؛ چالش‌های دانش پزشکی مدرن کجاست؟؛ اعتبار نداشتن آراء پزشکان در خارج از حیطه تجربه.
کتاب «پاسخ به شبهات کرونا»
در ایام کرونا چه از ناحیه ملحدان و چه روشنفکران دینی، و حتی برخی اذهان عمومی شبهاتی ناظر به باورها، ارزش‌ها و نمادهای دینی و مذهبی مطرح شده اند. اگرچه برخی از آن‌ها جدید نبوده و در تراث گذشته نیز متکلمان به آن‌ها پاسخ داده اند، اما کرونا بهانه ای برای طرح مجدد آن‌ها گردید. مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه‌های علمیه قم در کتاب یادشده به مهم‌ترین این شبهات اشاره و پاسخ میدهد.
کتاب، تابستان امسال/1399 در 119 صفحه و طی سه فصل توسط مرکز مطالعات حوزه به چاپ رسیده است. مبارزه با دین و مناسک مذهبی؛ قم‌هراسی و تقدس زدایی از حرم و حوزه؛ هجوم به نظام اسلامی، از عناوین سه فصل این کتاب هستند که ذیل هر فصل چندین بحث فرعی دیگر مطرح می‌‌شود.
کتاب «پرسش‌های دختر، پاسخ‌های پدر: پاسخ به شبهات دینی در روزگار کرونا»
درباره شبهات دینی ناظر به کرونا غیر از کتاب مرکز مطالعات حوزه علمیه قم، کتاب دیگری به کوشش جمعی از طلاب حوزه علمیه مشهد و انتشارات به‌نشر، در تابستان سال جاری/1399 روانه بازار نشر گردید. کتاب به شکل پرسش‌هایی است که از سوی دختر از پدر درباره دین و کرونا مطرح شده است. برخی از پرسش‌های دختر از پدر از این قرار است: در قبال این ویروس چه باید کرد؟ آیا در تقابل علم و دین، دین شکست می‌خورد یا علم؟ چرا حرمهای مطهر در ایام کرونا تعطیل شده اند؟
این اثر به همت انتشارات بِه‌نشر آستان قدس رضوی با شمارگان ۵۰۰ نسخه عرضه شده است.
کتاب «جنگ روانی کرونا»
این اثر نیز توسط مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه‌های علمیه قم به چاپ رسیده است. رسانه‌های معاند و مخالف اسلام و نظام جمهوری اسلامی ایران همواره پس از وقوع هر حادثه انسانی یا طبیعی با بهره جستن از شگردهایی می‌کوشند مردم را به باورهای دینی و ارزشی خود بدبین کرده و پایه‌های اعتماد عمومی را ویران سازند.
کتاب «جنگ روانی کرونا» به بررسی و تبیین برخی از شگردهای خبررسانی رسانه‌های دشمن در روزهای شیوع بیماری کرونا می‌پردازد. هدف از این مجموعه بالابردن سطح سواد رسانه و توانمندسازی خوانندگان در گزینش و پردازش اخبار است.
ساختار کتاب از یک مقدمه و 58 عنوان ناظر به جنگ روانی شکل گرفته و در نهایت توصیه‌هایی برای رها شدن از دام جنگ روانی ارائه میدهد. کتاب در 48 صفحه تنظیم شده است.
در این اثر ابتدا توضیح مختصری درباره برخی از شگردهای خبررسانی در جنگ روانی می‌‌آید و مخاطبان را با مهم‌ترین شگردهای به کارگرفته شده در خبررسانی مغرضانه این روزها در فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره ای آشنا می‌‌کند. نویسندگان اثر با هدف کاربردی تر شدن مطالب، ابتدا هر یک از شگردهای خبررسانی توضیح داده و سپس با ذکر مثالی از میان انبوه خبرهایی که این روزها به بهانۀ شیوع ویروس کرونا در فضای رسانه‌ای منتشر شده و جز تخریب امنیت روانی مردم هدفی نداشته است، مفهوم مورد نظر را تبیین می‌‌کنند.
