Send to friend
سعید نفیسی و تألیف اثری متملقانه در باره رضاخان
استاد رسول جعفریان، در صفحه وبلاگ خبر آنلاین نوشت: در سال 1313 خورشیدی، حکومت پهلوی اعلام کرد نیازمند مورخانی است که تاریخ شهریاری رضا شاه را بنویسند. از میان مورخان، قرعه به نام سعید نفیسی در آمد و او کتابی در باره تاریخ شهریاری رضا شاه نوشت...
به تازگی اثری از سعید نفیسی دیدم؛ پژوهشگری که چندین دهه قلم زد، آثار فراوانی خلق کرد، عاشق کتاب بود، فهرست نسخه خطی نوشت، تاریخ ادبیات و ادبیان تألیف کرد، شرح حال نوشت، تاریخ سیاسی نوشت، تصحیح کرد و در کل، در بیشتر حوزه‌های علم و فرهنگ ایرانی قلم زد و زحمت کشید. افتخار وی از لحاظ نگارش و تدریس، نام او را در سطح یکی از استادان بنام این حوزه در تاریخ ایران ثبت کرده است. روشن است که او از نظر زمانی در مرحله‌ای معین بود و الان آن مرحله گذشته، چنان که بر دیگران خواهد گذشت. اما اثر تازه ای که من دیدم کتابچه ای بود با عنوان «تاریخ شهریاری شاهنشاه رضا شاه پهلوی از 3 اسفند ماه 1299 تا 24 شهریور ماه 1320»، کتابی که در سال 1344 توسط «شورای مرکزی جشنهای بنیادگزاری شاهنشاهی ایران» چاپ شده است! (نفسیی در 23 آبان سال 1345 درگذشت). این درست زمانی است که رژیم پهلوی پس از زلزله‌ای که به خاطر رویدادهای سالهای 41 ـ43 تحمل کرده بود، کوشید تا ایدئولوژی شاهانه را برای تقویت پایه‌های لرزان خود احیا کند. بنابرین این اثر را که گویا نفیسی آن را سال 1314 نوشته و همان وقت هم هیئت دولت آنچه را برای نگارش آن خواسته در اختیارش گذاشته، چاپ کردند تا میخی بر تابوت نظام پهلوی باشد.
در این اوضاع متزلزل، پهلوی دست بدامان دانشمندانی شد تا از دانش و تجربه آنان برای خود بهره بگیرد و کسانی مانند نفیسی را که تقریبا تهیدستانه زندگی می‌کردند ـ و عاقبت هم کتابخانه شخصی اش را فروخت که آخرین سالهای زندگی را با آرامش زندگی کند و البته رنگ این آرامش را ندید ـ با مشتی پول بخرد. ...نفیسی در این کتاب مجبور می‌شود از رضا شاه به عنوان فردی از یک «خاندان اصیل ایرانی» یاد کند، و در سراسر کتاب از «اصلاحات» در تمام عرصه‌ها و با بهترین تصویر سخن بگوید و حتی یک انتقاد ساده را هم طرح نکند! فاجعه این است که یک دولت با یک محقق تاریخ کاری بکند که او برای زندگی، چنان که او می‌خواهد بیندیشد و چاره‌ای جز رفتن به این مسیر را نداشته باشد. منبع: خبرآنلاین
سیر «از محسوس تا معقول»
کتاب «از محسوس تا معقول» روایتی است که دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی با گره زدن و هم افق دانستن محسوس و معقول، ظاهر و باطن، و مطلق و مقید می‌کوشد تا از دریای عظیم و خروشان هستی‌شناسی و آگاهی مطلق، انسان مدرن امروز را به اصل خویش نزدیک‌تر کند. او در بیان گره خوردگی محسوس و معقول می‌نویسد: «عقل به همان اندازه که ادراکات دیگرِ انسان را با یکدیگر متّحد و هماهنگ می‌سازد، جهانِ مُدرَک و معلوم را نیز منسجم و منظم می‌بیند و از همین طریق است که جهانِ محسوس، همان جهانی است که معقول شناخته می‌شود و جهان معقول نیز در چهره یک جهان محسوس قابل مشاهده می‌گردد. جهان محسوس، اگر معقول نباشد، در مغاکِ تفرقه و پراکندگی فرو می‌رود و جهان معقول اگر در چهره یک جهان محسوس به ظهور نرسد، جامعیتِ خود را از دست می‌دهد و ناتمام خواهد بود. نزولِ معقول به محسوس و صعودِ محسوس به معقول، وسعت و عظمتِ عالَم را آشکار می‌سازد و در آشکار شدنِ عظمتِ عالَم است که انسان به وسعتِ هستیِ خود آگاه می‌شود. عقل جز به معقول نمی‌بیند و حسّ جز به مشاهده محسوس نمی‌پردازد؛ ولی کدام محسوسی است که از حیطه گسترده معقول بیرون باشد؟»
این کتاب در پانزده فصل و با قیمت ۲۵ هزار تومان توسط موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، روانه بازار نشر شده است. منبع: مهر
«آیت اشراق» منتشر شد
کتاب «آیت اشراق: تفسیر و تأویل قرآن کریم در آثار سهروردی» به‌عنوان یک‌صد و دومین کتاب از مجموعه «فلسفه و کلام» نشر هرمس منتشر شد. سیماالسادات نوربخش ــ سهروردی‌پژوه ــ در این کتاب به نقل، بررسی و تنظیم موارد تفسیر و تأویل آیات قرآن از نگاه سهروردی پرداخته است. نویسنده در پیشگفتار خود بر این کتاب، به صفاتی نظیر حکمت و علم اشاره کرده است که قرآن حکیم موصوف به آن است و می‌گوید که در حقیقت، این خیر و حکمت است که به‌صورت وحی نازل شده است. در بخشی از این پیشگفتار می‌خوانیم: «وحی، اشاره سریع، الهام و کلام خفی و در اصطلاح، حقیقتی باطنی است که به دیگری تفهیم شود و تنها به رسولان، علی نبینا و آله و علیهم السلام، اختصاص دارد. این حقیقت گاه نیازمند تفسیر است که اندیشمندان مسلمان آن را بیان معانی الفاظ و عبارات دانسته‌اند و گاه به تأویل نیاز دارد. تأویل، رجوع به اصل است و با معانی متفاوت، مانند گزارش، تعبیر خواب، عاقبت، فرجام کار یا تحقق امری و فرارسیدن موعدی، هفده بار در قرآن به کار رفته است. طریق تأویل، سازگاری عقل با شهود و وحی است. برخی مفسران، تأویل را ناشی از مراتب حقایقی می‌دانند که در آیات متشابه یا در همه قرآن هست و مفسر در پرتو اشراق و مکاشفه، علاوه بر قبول معنای ظاهر، به دنبال معنا یا معانی باطنی آن نیز می‌باشد.»
نوربخش در این کتاب تفسیرها و تأویل‌های سهروردی بر آیات قرآن را از آثار گوناگون وی گردآوری کرده و به ترتیب سوره‌ها و آیات مصحف شریف، پیش‌روی خوانندگان قرار داده است. «آیت اشراق: تفسیر و تأویل قرآن کریم در آثار سهروردی» در 604 صفحه با شمارگان هزار نسخه، به بهای 35 هزار تومان از سوی نشر هرمس منتشر شده است. منبع: ایبنا
نقد و بررسی «معجزه عاشورا»
هفتمین نشست «صبح کتاب خیمه» به معرفی و نقد و بررسی کتاب «معجزه عاشورا» اثر دکتر حسین غفاری اختصاص یافت. این نشست، 10 شهریور 1394 با حضور مؤلف کتاب، محمدرضا سنگری و محمد اسفندیاری در محل بنیاد دعبل خزاعی برگزار شد.
محمد اسفندیاری با اشاره به این که کتاب حاصل درس گفتارهای دکتر غفاری است، گفت: «معجزه عاشورا» دارای مباحثی متعدد و متنوع است و نگارنده در این کتاب نظریه‌ای را با عنوان «تفسیر باطنی و معنوی از قیام امام حسین(ع)» در کانون توجه خود قرار داده است؛ اما متأسفانه به علت بازنویسی نشدن کامل سخنرانی‌ها، این نظریه پرورش‌یافتگی لازم را ندارد. وی ادامه داد: کتاب تلاش کرده است تا نظریه‌ای جدید را ارائه کند که این تلاش تأمل‌انگیز است و من تأکید می‌کنم که نویسنده، نظریه خود را پرورش دهد. یکی از مباحث مهم این کتاب، «علم امام» است که در کتاب‌های گوناگون نیز به آن اشاره شده است. نگارنده در این کتاب معتقد است امام حسین(ع) در قیام عاشورا مکلف به علم ظاهر بوده و با آگاهی از شهادت خود، بر اساس علم ظاهر عمل کرده است. پیش از این مرحوم علامه مجلسی(ره) و علامه طباطبایی(ره) به‌خوبی به این موضوع پرداخته‌اند که امام حسین(ع) علم غیب دارد، اما مکلف به این علم نیست و برحسب علم ظاهر و علم متعارف عمل می‌کند. قائلان به این نظریه اعتقاد دارند امام علم نامتناهی دارد. سؤالی که مطرح می‌شود این است که اگر چنین چیزی وجود داشته است، چرا باید امام حسین(ع) دچار مشکل شود. اگر امام معصوم(ع) علم دارد، چرا دچار مشکلات می‌شود؟ چرا از گوشت و طعامی می‌خورد که سمی است؟ اینجاست که قائلان، این نکته را گفته‌اند که امام علم غیب دارد اما به علم غیب خود ترتیب اثر نمی‌دهد. این منتقد با اشاره به این‌که توجیه متکلمان گذشته مانند شیخ مفید و شیخ طوسی در مکلف نبودن امام به علم غیب موجه نیست، گفت: چندین حدیث در اصول کافی و تاریخ طبری به ما می‌گوید که امام حسین(ع) بر اساس علم غیب رفتار کرده است. قائلان به این‌که امام حسین(ع) مکلف به علم غیب نبوده است، باید یا با توجه به این احادیث از موضع خود کوتاه بیایند یا این احادیث را ضعیف بشمارند.
این منتقد در ادامه به فصل و مجلس دیگری از کتاب که به «گریه» در رثای امام حسین(ع) پرداخته شده است، اشاره کرد و گفت: نویسنده در این کتاب نظر محمدباقر بهبودی درباره وابسته بودن ثواب گریه در رثای امام حسین(ع) به دوران حکومت ظلم و جور بنی‌امیه و بنی‌عباس را نقد کرده درحالی‌که استاد مطهری ــ که استادِ دکتر غفاری نیز بوده است ــ در کتاب «نهضت‌های اسلامی در صدسال اخیر» اعتقاد دارد عزاداری امروزی برای امام حسین(ع) فاقد هرگونه ثوابی است زیرا به اعتقاد او روح و فلسفه عزاداری فراموش شده و شکل عادت به خود گرفته است و هیچ‌گونه جهت‌گیری خاص اجتماعی در آن دیده نمی‌شود. به گفته استاد مطهری این عزادارای‌ها چنان شده که اگر شخص یزید هم از گور به در‌بیاید، حاضر است در این مراسم شرکت کند! البته علامه شهید مرتضی مطهری در پایان سخنرانی خود برای امام حسین(ع) روضه می‌خواندند و گریه می‌کردند. به نظر می‌رسد این نظر ایشان بیشتر جنبه جامعه‌شناسانه دارد.
دکتر حسین غفاری ــ مؤلف کتاب «معجزه عاشورا» ــ در بیان دیدگاه‌های خود و در پاسخ به نظر منتقدان، بحث «علم امام» در این کتاب را از دیگر مباحث مهم آن دانست و گفت: سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که چگونه باید این امر را توجیه کرد که انسان مؤمنِ دارای علم غیبی، با آگاهی به کشته شدن خود، خویش را به مهلکه می‌اندازد؟ بحثی که من در این کتاب مطرح کرده‌ام دو بخش علم حضوری و علم حصولی را در بردارد. کلیدی‌ترین بحث من که می‌تواند پاسخی به این پرسش باشد، این است که علم حضوری تکلیف‌آور نیست. منبع: ایبنا
«تفسیر قرآن برای همه» منتشر شد
جلد اول «تفسیر قرآن برای همه»، نوشته قرآن‌پژوه فقید معاصر علامه سید علی کمالی دزفولی چاپ و منتشر شد. این کتاب تفسیر همراه با زیست‌نامه قرآن‌پژوهی مفسر فقید به تحقیق و تصحیح سید مجتبی مجاهدیان(تقوی) و سید مهدی میر مسیب، در 544 صفحه قطع وزیری توسط انتشارات دفتر نشر معارف، وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، چاپ و منتشر شده است. «تفسیر قرآن برای همه» شامل مقدمه محقق، مقدمه مفصل مفسّر (کمالی) و تفسیر سوره‌های حمد و بقره است. این تفسیر فارسی موجز، اثری ساده، گویا و رسا است که می‌تواند برای هر صنف و سنی، به‌ویژه جوانان مفید و سودمند باشد. علامه کمالی با نظر به این مهم، در مقدمه کتاب، وجه‌تسمیه این تفسیر را چنین برمی‌شمارد: «به تفسیر قرآن برای همه نام‌گذاری کردن؛ زیرا قرآن و تفسیر آن برای همه مردم است».
مقدمه مفسر در 34 صفحه با عنوان «علوم قرآن»، دربرگیرنده شرح و تبیین مهم‌ترین مقدمات فهم قرآن و مدخل ورود به مباحث تفسیری است که یکی از برجستگی‌های این تفسیر است. از عناوین مطرح در این مقدمه می‌توان به شرح و بسط واژه و اصطلاح تفسیر، قابل‌فهم بودن قرآن، مصونیت قرآن از تحریف، جمع قرآن، قرائات قرآن، اسباب نزول، عموم لفظ و خصوص سبب، محکم و متشابه، ظهر و بطن قرآن، تفسیر به رأی، ناسخ و منسوخ، مصادر تفسیر و ... اشاره کرد. این اثر جدا از ساده‌نگاری و اختصارنویسی، سرشار از عصاره‌های علمی، نکته‌ها، تازه‌ها و آراء مفسر و عاری از هرگونه اصطلاحات غیرضروری و پیچیدگی‌های معمول و حاشیه روی‌های مشهور تفاسیر است.
این تفسیر نتیجه سال‌ها مطالعه و تجربه متراکم مفسر فقید در امر پاسخگویی به نیازها و پرسش‌های جامعه، به‌ویژه نسل جوان است که بی‌پیرایه عرضه‌شده است.
چاپ اول «تفسیر قرآن برای همه» در 544 صفحه قطع وزیری و شمارگان 1000 نسخه، تابستان 1394 توسط دفتر نشر معارف چاپ و منتشرشده است. منبع: ایکنا
فناوری‌ها نوین؛ قاتل کتاب یا حیات‌بخش صنعت نشر؟!
از یک منظر، پیش از این به نظر می‌رسید ظهور کتاب‌های الکترونیک بر قیمت کتاب‌ها تاثیر بگذارد و افزایش خوانندگان این‌گونه آثار که به سایت‌های اینترنتی فروش کتاب هم‌چون «آمازون» مراجعه می‌کنند، تهدیدی ماهوی برای ناشران و فروشندگان کتاب محسوب شوند. اما بر خلاف انتظار، کتاب‌های چاپی، در کنار کتاب‌های الکترونیکی هم‌چنان به بقای خود ادامه می‌دهند و فناوری‌های نوین به ناشران و کتابفروشی‌ها کمک کرده است تا مخاطبان جدیدی پیدا کنند و به راه‌های تازه‌ای برای داستان‌سرایی دست یابند.
در حالی که نمی‌توان انکار کرد که فروش کتاب‌های چاپی با ظهور ابزارهای دیجیتال به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته است اما، برخی شواهد وجود دارند که نشان می‌دهد، میزان کاهش فروش آثار چاپی سیر نزولی بسیار کندی دارد و اشتیاق خوانندگان به رجوع به آثار الکترونیک رو به کاهش است. میزان فروش سایت «کیندل» که در سال 2011 میلادی به اوج خود، یعنی 13.44 میلیون پوند رسیده بود، در سال 2012 به 9.7 میلیون پوند رسید و تا کنون این رقم به‌طور تقریبی ثابت مانده است. فروش سایت «بارنز و نوبل نووک» طی یک سال 70 میلیون دلار کاهش داشته است. سال گذشته در انگلستان حدود 1.7 میلیارد پوند برای چاپ سنتی کتاب هزینه شد درحالی‌که این میزان برای کتاب‌های الکترونیک تنها 393 میلیون پوند بود و ... .
این آمار شاهدی است که نشان می‌دهد دوران کتاب‌های چاپی با پایان خود فاصله بسیاری دارد هرچند این امر به عوامل مختلفی نیز بستگی دارد؛ به‌عنوان‌مثال، رمان‌های مربوط به بزرگ‌سالان بیشتر به سایت‌های الکترونیک گرایش دارند اما آثار مذهبی یا مربوط به آشپزی و حتی کتاب‌های مصور، هم‌چنان جایگاه خود را در نشر سنتی حفظ کرده‌اند که هر کدام دلایل خاص خود را دارند. منبع: خبرگزاری کتاب
تفسیر امام موسی صدر «برای زندگی»
مهدی فیروزان مدیرعامل موسسه شهر کتاب در گفت‌وگویی عنوان کرد: کتاب «برای زندگی» تفسیری به زبان عربی از امام موسی صدر از قرآن با عنوان «دراسات للحیاه» است که با ترجمه مهدی فرخیان از سوی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر منتشر شده است. وی با بیان علاقه خود به مطالعه این کتاب، گفت: حدود سه ماه است که این کتاب را در کنار تختخواب خود گذاشته‌ام و هر شب قبل از خواب و هر روز بعد از بیدار شدن بخشی از آن را می‌خوانم و به همین دلیل «برای زندگی» را کتاب بالینی می‌دانم.
فیروزان درباره این کتاب گفت: امام موسی صدر حدود سال 1342ش به رادیوی لبنان پیشنهاد می‌دهد که در ماه رمضان هر روز صبح، در برنامه کوتاهی به تفسیر قرآن بپردازد. نکته‌ای که این تفسیر را با تمام تفسیرهای دیگر از قرآن متمایز می‌کند این است که، این کتاب واقعاً دستورالعملی برای زندگی امروز است و گردآورنده این مطالب، به درستی نام «برای زندگی» را بر آن نهاده است.
وی با اشاره به کمبود تفاسیر عملی از قرآن، گفت: تفاسیر موجود از قرآن معمولاً روایی، عرفانی، اخلاقی یا موضوعی هستند و در تفسیر عملی قرآن منابع بسیار کمی داریم و این یکی از دلایل بحث عدم پیشرفت مسلمان است. ما از قرن 4 و 5 هجری بیشتر به آسمان توجه کردیم تا زمین و تقریباً بعد از خواجه نصیر که اخلاق عملی را در یکی از کتاب‌هایش مطرح می‌کند، متفکران ما نسخه‌ای عملی برای زندگی مردم ارائه نکرده‌اند.
مدیرعامل موسسه شهر کتاب تأکید کرد: درس گفتارهای ارائه شده در این کتاب که به صورت مطالبی کوتاه و مختصر ارائه شده، برای نسل امروز و مسائل مطرح در دنیای امروز بسیار کاربرد دارد. کتاب «برای زندگی»، دفتر چهارم از مجموعه «در قلمرو اندیشه امام موسی صدر» است که حاوی ترجمه جلد اول تفسیرهای امام موسی صدر است.
دیدار دو ساعته دکتر حائری با مقام معظم رهبری
دکتر عبدالحسین حائری اول شهریور 1394 در سن 88 سالگی دار فانی را وداع گفت دکتر احمد جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در سازمان جهانی یونسکو به مناسبت درگذشت دکتر عبدالحسین حائری، نسخه‌شناس و کتاب‌شناس برجسته ایرانی عنوان کرد: روزی به همراه استاد حائری خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم. با توجه به علاقه مشترک مقام معظم رهبری و آقای حائری در رابطه با کتاب‌ها و نسخه‌های تاریخی، گفت‌وگو حدود دو ساعت طول کشید. بعد از 2 ساعت، آقای حائری از رهبری عذر خواست و گفت شما مشغله‌های زیادی دارید، بنابراین خسته‌تان نمی‌کنیم و وقتتان را بیش از این نمی‌گیریم اما رهبری فرمودند: «این نوع گفت‌وگوها و دیدارها برای ما رفع خستگی است نه خستگی»!
مقام معظم رهبری بعد از درگذشت استاد حائری طی پیام تسلیتی فرمودند: «بی‌شک آن مرحوم که پرورش یافته حوزه قم و بیت رفیع حائری و سبط مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری بود، از فضلای برجسته معاصر و یکی از پیشکسوتان نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی به شمار می‌رفت.»
مرحوم حائری بیش از نیم قرن ( از سال 1331) در کتابخانه مجلس شورای اسلامی مشغول به خدمت بوده و نزدیک به 20 سال از این دوران را عهده‌دار سمت ریاست کتابخانه مجلس بوده است. وی صاحب نظریه «بازنویسی تاریخ علم بر اساس بازنویسی نسخ خطی» است که جایزه‌ای جهانی را نیز برای وی به ارمغان آورده است. منبع: روزنامه اطلاعات، ایبنا، طوبا
