Send to friend
مقاله «رجال کشی» «دانشنامه جهان اسلام» به قلم رهبری
مقاله «رجال کشی» در نوزدهمین جلد «دانشنامه جهان اسلام: ذ - ر» به قلم رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله سیدعلی حسینی خامنه‌ای است. این مجلد دانشنامه در چهارشنبه دوم اردیبهشت 1394 در بنیاد دایرةالمعارف اسلامی رونمایی شد.
بخشی از این مقاله در صفحه 556 به این شرح است: «رجال کشی (نام کامل آن: معرفةالناقلین عن ائمةالصادقین) از کهن‌ترین کتب رجالی شیعه که امروز فقط گزیده آن با عنوان اختیار معرفةالرجال در اختیار است. مولف این کتاب ابوعمرو محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی و سامان‌دهنده گزیده آن شیخ طوسی است. از این کتاب به همراه فهرست نجاشی، رجال و فهرست شیخ طوسی در زمره "اصول اولیه رجالی" یا "اصول اربعه رجالیه" تعبیر می‌شود.»
لازم به توضیح است که نام رهبر معظم انقلاب بدون القاب حوزوی در فهرست جلد نوزدهم «دانشنامه جهان اسلام» و همانند نام دیگر مولفان مقالات این دانشنامه درج شده است.
از دیگر نگارندگان مداخل این مجلد از دانشنامه جهان اسلام می‌توان به این چهره‌ها اشاره کرد: آیت‌الله جعفر سبحانی، سید سعید میرمحمدصادق حجت‌الاسلام سید محمدجواد شبیری، محمد جعفر یاحقی، مهدی کمپانی زارع، ستار عودی، فرید قاسملو، بابک عباسی، بهرام پروین گنابادی و... .
نوزدهمین جلد از «دانشنامه جهان اسلام» با نظارت علمی دکتر غلامعلی حدادعادل، با شمارگان پنج هزار نسخه و بهای 60 هزار تومان منتشر شده است. بنیاد دایرةالمعارف اسلامی با تلاش‌های رهبر معظم انقلاب در سال 1362 آغاز به کار کرده است. ریاست عالیه این دانشنامه همچنان بر عهده ایشان است.
دکتر غلامعلی حداد عادل در این مراسم ابراز داشت: ما تنها کشور اسلامی هستیم که شایستگی خود را برای تالیف یک دایرةالمعارف مستقل به اثبات رساندیم و در این سخن تردیدی نیست. اما یک گلایه هم دارم و آن این است که دانشنامه چنانکه باید و شاید در جامعه ما شناخته شده نیست و استناد به آن در مقالات و مجلات کم است. نوشتن برخی از مقالات این دانشنامه بیش از ده سال زمان برده است. به طور مثال مقالات «رادیو و تلویزیون در کشورهای اسلامی» و «رجال» که گزارش آن داده شد، زمان تالیفشان به سال 84 و سال 90 بر می‌گردد. بنابراین اگر بخواهیم بگوییم که در این اثر صدها دانش آموخته معارف و علوم انسانی داخل و خارج از کشور سهیم بودند، گزاف نگفته‌ایم، و تشبیه این کار به طرح بزرگ عمرانی نیز نادرست نخواهد بود. منبع: ایبنا
ترجمه شرح نهج البلاغه ابن‌ابی‌الحدید کامل شد
چهار سال پس از آغاز ترجمه بزرگترین شرح نوشته شده بر کتاب نهج‌البلاغه به قلم ابن ابی‌الحدید معتزلی؛ ترجمه غلامرضا لایقی، از این کتاب که نخستین ترجمه کامل فارسی آن است، در بیست جلد رونمایی شد.
مجموعه بیست جلدی شرح نهج البلاغه که تا پیش از این به صورت عربی محل رجوع بوده است در ابتدای هر جلد قسمت‌هایی از سخنان حضرت علی(ع) را به همراه ترجمه آن ذکر کرده و در بخش دوم بر اساس تقسیم‌بندی موضوعی، موضوعات و مباحث مهم را با سرفصل‌های موضوعی بیان کرده است. لایقی نیز در انجام ترجمه خود برای این کتاب همین ترتیب را رعایت کرده است.
این ترجمه برای نخستین بار پس از انجام پذیرفتن، با نسخه عربی شرح نهج‌البلاغه تطبیق داده شده و همین مسئله به اعتبار این کتاب بسیار افزوده است.
همچنین لایقی توضیحات خود در مورد این کتاب و متن ترجمه شده‌اش و یا اظهار نظرهایی که درباره کتاب مورد نیاز بوده است را در متن به گونه‌ای قرار داده است که مخاطب به راحتی می‌تواند توضیحات تکمیلی مترجم را از متن اصلی تفکیک کند.
این کتاب همچنین از دو فهرست مجزا بهره می‌برد. فهرست اول کتاب بر اساس خطبه‌ها و شماره خطبه‌ها تنظیم و در کتاب درج شده است؛ و فهرست دوم بر اساس موضوعات مطرح شده در نهج‌البلاغه مهیا شده است. بر همین اساس مخاطب نیز به راحتی می‌تواند بر اساس شماره خطبه و نیز بر اساس موضوع خطبه به طور جداگانه، به راحتی خطبه مورد نظرش را پیدا کند.
مجموعه ۲۰ جلدی این کتاب با قیمت ۴۳۴۵۰۰ تومان برای دوره گالینگور و ۲۹۰۰۰۰ تومان برای دوره شومیز از سوی انتشارات نیستان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. منبع: انتشارات نیستان
«تاریخ جامع ایران» درآمد
مجموعه 20 جلدی تاریخ جامع ایران، طی مراسمی 26 خرداد ماه 94، رونمایی شد.
علی بهرامیان، عضو شورای عالی علمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی گفت: مجموعه کتاب «تاریخ جامع ایران» مبتنی بر تحقیق همه جانبه است و خلاء موجود در تاریخ‌نگاری کشور را پر می‌کند. وی با اشاره به این که سنت تاریخ‌نگاری در ایران ریشه‌دار و عمیق است، گفت: از زمانی که کتابت تاریخ بعد از اسلام شروع شد، ایرانی‌ها در آن سهم عمده داشتند و از نظر کمیت، فعالیت تاریخ‌نگاران ایرانی در این زمینه هم به زبان فارسی و هم عربی، بی‌نظیر بوده است، اما با این وجود، خلاء نگارش تاریخ ایران به صورت همه‌جانبه و بر مبنای اصول علمی، برای شناخت بیشتر نسل‌های کنونی و آینده از تاریخ ایران، حس می‌شد.
وی با اشاره به ویژگی تاریخ‌نگاری در مجموعه 20 جلدی «تاریخ جامع ایران» گفت: معمولا در تاریخ‌نگاری سنتی، مواد تاریخی بیشتر از مواد تحقیقی بوده است، اما رویکرد «تاریخ جامع ایران» بر تحقیق و پژوهش همه‌جانبه قرار داشته است. این نکته از این جهت اهمیت دارد که در تاریخ‌نگاری معاصر، گاه افرادی به خود اجازه داده‌اند بدون تحقیق جامع، حکم تاریخی صادر کنند و این، نوعی آشفتگی ذهنی درباره تاریخ معاصر به وجود آورده است. البته تاریخ‌نگاری غالبا از موارد جدلی است و هرگاه اسناد تازه‌ای درباره یک فرد یا یک واقعه پیدا شود، تحقیق تاریخی را به سمت دیگری می‌برد، اما باید این واقعیت را پذیرفت که مردم ما، حتی کتابخوان‌ها، خودآگاهی تاریخی درست و منطقی مبتنی بر تحقیق ندارند و باید با تولید چنین مجموعه‌های ارزشمندی، مخاطبان را به سمت فهم تحقیقی از تاریخ سوق داد و از برخوردهای احساسی دور کرد.
عضو شورای عالی علمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به این که از آخرین کتابی که در دانشگاه کمبریج درباره تاریخ ایران نوشته شد، بیش از سه دهه زمان می‌گذرد، گفت: لازم بود نگاه جدید و جامع‌تری نسبت به تاریخ ایران صورت گیرد؛ به‌ویژه که «تاریخ جامع ایران» فقط تاریخ سیاسی نیست بلکه دانشنامه است و مخاطب می‌تواند با پیشینه و تاریخ هر چیزی در ایران (از هنرهای نمایشی، موسیقی، لباس، رفتار و آداب اجتماعی و...) آشنا شود. مجموعه کتاب «تاریخ جامع ایران» نشان می‌دهد ایران حتی در زمان‌هایی که به نظر می‌آید وحدت سیاسی نداشته، از وحدت فرهنگی برخوردار بوده است.
«مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی» بیش از سه دهه در زمینه تدوین و انتشار دائره‌المعارف‌های اسلامی، عمومی، تخصصی و دیگر مراجع علمی فعالیت داشته است. منبع: پایگاه مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی
بازسازی بخش‌های جذاب سفرنامه ابن بطوطه
دکتر محمدعلی موحد که پیشتر در ترجمه سفرنامه ابن بطوطه به فارسی همت گماشته بود با تالیف کتاب «ابن بطوطه»، جذاب‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است.
سفرنامه ابن بطوطه، سیّاح مراکشی، یکی از گویاترین و زنده‌ترین سند فرهنگی جهان اسلام است که از قرن هشتم هجری (چهاردهم میلادی) به‌دست ما رسیده است. سفرنامه وی، آئینه‌ای است که زیر و روی جوامع اسلامی روزگار در آن منعکس است.
مؤلف مسائل مهمی از قبیل نقش فردی و اجتماعی زنان، قدرت سیاسی، دین و دولت، آموزش و فرهنگ و بسیاری موضوعات مهم دیگر را با تحقیق در سفرنامه ابن بطوطه و منابع دیگر آن روزگار، به نحوی خواندنی حتی برای خواننده غیرمتخصص ترسیم کرده است. کتاب با طرح پرسش‌هایی درباره علل عقب‌ماندگی و انحطاط جوامع اسلامی ذهن خواننده را برای تعمق و گفت‌وگو درباره مواجهه سنت و مدرنیته برمی‌انگیزد.
در بخشی از مقدمه‌ای که مولف بر این کتاب نگاشته می‌خوانیم: «باید اعتراف کنم روزی که دوست فاضلم آقای پایا پیشنهاد نوشتن این کتاب را به من کرد در قبول آن تردید داشتم و تا چندی در این تردید باقی بودم. با خود می‌گفتم که آخر ابن بطوطه نه فیلسوف بود، نه هنرمند و نه اهل تحقیق و تتبع. او در زمینه کار خود، که قاضی بود، نیز هیچ شاخصیتی نداشت. هزارها هزار قاضی دیگر هم آمده‌اند و رفته‌اند و بر این دریای بی‌کرانه تاریخ جای پایی ننهاده‌اند. با این همه می‌بینید که در آخر کار بر تردید خود فائق آمده و پیشنهاد آقای پایا را پذیرفته‌ام و حالا با شما می‌گویم که چگونه و چرا؟ آری ابن بطوطه از نظر علم و سواد در میان هم‌عصران خود ممتاز نبود اما هر عالم و محققی که بخواهد در پژوهش‌های مربوط به آن عصر کاری بکند نیازمند اوست و این کم‌موهبتی نیست. شاخصیت ابن بطوطه به سفرهای دراز دامن اوست و یادگار بسیار جالب و هوشمندانه که از دیده‌ها و شنیده‌های خود بر جای گذاشته است. او در این سفرها تا آنجا که پای اسلام و مسلمانی رسیده بود، رفته است و سفرنامه وی آئینه‌ای است که زیر و روی جوامع اسلامی روزگار را در آن می‌توان دید: نه‌تنها سیره و عملکرد طبقات حاکمه و نگرش و روش پادشاهان و دیوانیان که راه و رسم عالمان و فقیهان، مراسم و آداب و تشریفات جاری، چگونگی گذران زندگی مردم، وضع شهرها، تشکلات صنفی، صنایع و تولیدات، مدرسه‌ها و خانقاه‌ها، شادی‌ها و ماتم‌ها و در یک کلمه احوال و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی؛ این همه را از خلال سفرنامه ابن بطوطه می‌توان تماشا کرد.»
کتاب «ابن بطوطه» نوشته محمدعلی موحد در 408 صفحه به بهای 36 هزار تومان به همت نشر نی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. منبع: ایبنا
«فرهنگ ــ دانشنامه کارا» خرمشاهی رونمایی شد
فرهنگ انگلیسی به فارسی پنج جلدی «فرهنگ ــ دانشنامه کارا» تالیف و تدوین استاد بهاءالدین خرمشاهی، خرداد ماه 94 در فرهنگسرای ارسباران رونمایی شد. استاد خرمشاهی مؤلف و سرپرست تدوین این فرهنگ ــ دانشنامه است. وی این کتاب را با همکاری سعید حسامی، عاطفه قنبری و تینا حمیدی و ویراستاری علی مهرامی و مهران بذرایی و گروهی از پژوهشگران، طی 20 سال به پایان رساند. انتشار این فرهنگ به دلیل حجم زیاد آن از سوی سه نشر معین، نگاه و شباهنگ منتشر شد.
«فرهنگ ــ دانشنامه کارا» ویژگی‌های خاصی دارد؛ از جمله اینکه برای نخستین‌بار درحوزه فرهنگ‌نگاری انگلیسی ــ فارسی، این فرهنگ به صورت دانشنامه‌ای کار شده است. مواد دانشنامه‌ای این اثر، بر مبنای خلاصه بریتانیکا و دانشنامه‌های معتبر دیگر فراهم آمده است و بیش از 15 هزار مدخل در آن وجود دارد. کارا مفصل‌ترین فرهنگ- دانشنامه در طول تاریخ دویست‌ساله فرهنگ‌نگاری انگلیسی ـ فارسی است که بالغ بر چهار هزار صفحه به صورت دو ستونه، با حروف نسبتاً ریز ویژه فرهنگ، در پنج جلد در قطع وزیری تدوین و منتشر شده است. همچنین مدخل‌های اصلی انگلیسی کارا، بیش از 150 هزار و مدخل‌های فرعی با زیرمدخل‌های آن بیش از 50 هزار و معادل‌های فارسی آن بیش از 250 هزار کلمه (بدون احتساب کلمات عادی) است.
همچنین آوانگاشت یا تلفظ‌نمای کارا، با رعایت احتیاط علمی، عیناً از فرهنگ‌های مبنا باز چاپ شده است. جلد پنجم کارا (در حدود هزارصفحه دوستونی) کاملا تک کلمه و دربردارنده واژگان تخصصی 60 رشته علمی، فنی، فناورانه، مهندسی، فلسفی، دینی، هنری و ـ مفصل‌تر از همه ـ اصطلاحات فرهنگ و معارف اسلامی است؛ که واژگان هر رشته را بزرگترین متخصصان آن رشته انتخاب کرده‌اند. کارا دارای 6 پیوست است.
مجموعه پنج جلدی «فرهنگ ــ دانشنامه کارا» با بهای 250 هزار تومان از سوی سه نشر معین، نگاه و شباهنگ عرضه شده است. منبع: آریا
بیشتر تاریخ‌نگاری کرده‌ایم تا سیره‌نگاری
حجت‌الاسلام حبیب‌الله احمدی نویسنده کتاب «امام حسن عسکری (ع) الگوی زندگی» و 13 اثر دیگر در سیره معصومان، کمبود منابع و کم‌توجهی نویسندگان به زندگانی امام یازدهم (ع) را دو دلیل غفلت در نگارش کتاب درباره این امام دانست و گفت: در مجموع درباره ائمه (ع)، کمتر سیره‌نگاری کرده‌ایم. بیشتر نویسندگان به تاریخ‌نگاری توجه داشته‌اند؛ بنابراین بعد اجتماعی این بزرگان خیلی کم‌رنگ است. در زمینه بحران‌ها، فتنه‌ها، مسائل و جریان‌های اجتماعی و موضع‌گیری‌های ائمه (ع) هم خیلی کم‌رنگ کار کرده‌ایم.
این نویسنده که 18 سال از عمر خود را صرف نگارش 14 جلد کتاب درباره ائمه معصومین (ع) کرده است، با اشاره به ابعاد مغفول‌مانده از زندگی امام یازدهم (ع) در آثار مکتوب اظهار کرد: زندگانی امام حسن عسکری (ع) چه از بعد سیاسی و چه از بعد اجتماعی آن گونه که باید، مورد توجه قرار نگرفته است. به دیگرسخن درباره سه امامی که بعد از امام رضا (ع) به امامت رسیدند (امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع)) کتاب‌های اندکی نوشته شده است و این سه امام واقعاً غریب هستند. یک دلیل آن به کمبود منابع درباره حضرت امام حسن عسکری بازمی‌گردد اما دلیل مهمتر، کم‌توجهی نویسندگان به زندگانی امام یازدهم است.
حجت‌الاسلام احمدی در پایان به کتاب‌هایی که در دست نگارش دارد اشاره کرد و گفت: در حال حاضر مشغول نگارش کتاب «دین آسان» هستم. همچنین در زمینه فقه، کتاب «مناهل الشریعه فی فقه الجعفریه» را به زبان عربی نوشته‌ام که در مرحله ویرایش قرار دارد. منبع: ایبنا
«قرآن حکیم»؛ واسطه نیازمحور دانشجو با قرآن
«قرآن حکیم» که به‌منظور رفع نیازهای عقیدتی دانشجویان تألیف شده، واسطه خوبی است که بخشی از دغدغه‌های دانشجو را در پیوند با متن قرآن پاسخ می‌دهد. قرآن حکیم ویژه دانشجویان، اثری است که سعی دارد پاسخ به چند دسته از سؤالات را تحت پوشش خود قرار دهد.
این قرآن در قطع وزیری، در مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران تهیه و منتشر شده است. قرآن حکیم 14 موضوع کلی و 114 موضوع جزیی دارد و در کل شامل 604 موضوع می‌شود که در کنار آیات و ترجمه فارسی آن، تفسیر مبتنی بر شبهات جوانان را ارائه می‌دهد. مطالب کلی این اثر شامل خداوند، توحید، سنت‌های الهی، نعمات الهی، نبوت، پیامبران، اقوام و ادیان، معاد، بهشت، عبادات و احکام، اخلاق، دین، امامت و ولایت و ... می‌شود.
انتخاب موضوعات این اثر توسط گروهی از اساتید دانشگاه‌ها و دانشجویان در جلسات هم‌اندیشی با همکاری مرکز آمار ایران به‌منظور نظرخواهی از 10 هزار دانشجوی رشته‌های مختلف انجام شده است. این اثر، تألیفی مشترک از حسین بابایی، جواد علاءالمحدثین و کریم پارچه‌باف دولتی است. منبع: ایکنا
«سبک زندگی: بر اساس رسالةالحقوق»
حجت‌الاسلام مهدی مقامی، مؤلف «سبک زندگی: بر اساس رساله حقوق امام سجاد(ع)» معتقد است تألیفات و دستاوردها درباره سبک زندگی از منظر معصومان(ع) انگشت‌شمار است. وی کتاب‌های «انسان 250ساله» اثر مقام معظم رهبری و مجموعه 14 جلدی «پیشوایان هدایت» نوشته سید منذر حکیم را به عنوان منابعی مناسب برای مطالعه درباره سیره و زندگی معصومان ــ از جمله امام سجاد (ع) ــ توصیه می‌کند.
مقامی با بیان این که در کتاب خود در پی تبیین سبک زندگی از نگاه دینی بوده است، اظهار کرد: در بین اهلبیت(ع)، امام سجاد(ع) در «رساله حقوق» خود توجهی ویژه به سبک زندگی داشته‌اند. این امام معصوم(ع)، به دلیل تجربه چالش‌های فراوان و مواجهه با زندگی امام حسن (ع) و امام حسین(ع) و واقعه کربلا، تجربیاتی فراوان را در رساله حقوق خود بیان کرده‌اند.
کتاب حاضر را در سه بخش نوشته‌ام: در بخش نخست، حق خدا نسبت به خدا؛ در بخش دوم، حق خدا نسبت به انسان و در بخش پایانی نیز حقوق انسان نسبت به دیگران را ــ که شامل پیشوایان، زیردستان، خویشاوندان و دیگر صاحبان حق می‌شود ــ از «رساله حقوق» امام سجاد (ع) استخراج کرده و در دسترس مخاطبان قرار داده‌ام. منبع: رسا
نخستین جایزه «دکتر رضا داوری اردکانی» اهدا شد
دکتر رضا داوری اردکانی در مراسم اهدای نخستین جایزه «دکتر رضا داوری اردکانی» (24 خرداد ۱۳۹۴) گفت: تنها حکیمان بودند که پرسشی برای طرح کردن نداشتند. زیرا آنها دارای بینش بودند. به اعتقاد من دوره بینش به سرآمده است و دوران شنیدن فرا رسیده است.
دکتر داوری در این مراسم با بیان این که فلسفه دارای قدمت 2500 ساله است اما قدمت تاریخ حکمت به تاریخ بشر برمی‌گردد چرا که انسان بدون حکمت نمی‌تواند زندگی کند، گفت: شصت سال است از فلسفه دفاع می‌کنم و باید از فلسفه دفاع کنم. فلسفه جزو مظلو‌م‌ترین علوم است و همواره در موضع دفاع قرار دارد، در صورتی که هیچ علمی نیاز به دفاع ندارد. من همیشه به سقراط فکر می‌کنم و این که این فیلسوف هم همیشه در حال دفاع از خود بوده و فلسفه نیز در این موضع قرار دارد.
این متفکر با اشاره به اینکه، فلسفه، مانند تمام علوم نیست، اظهار کرد: فلسفه را باید آموخت؛ آموختنی با درد. فلسفه به درد «تفنن» نمی‌خورد. من نمی‌دانم چرا فلسفه وجود دارد اما 2500 سال است که وجود دارد. فعالیت جوانان علاقه‌مند و پیگیر در این رشته پاسخی به چرایی وجود فلسفه است. رنج همراه است. فلسفه آرامش می‌آورد اما فیلسوف به هیچ عنوان آرامش ندارد.
استاد فلسفه دانشگاه تهران با ابراز خرسندی و قدردانی از برگزاری جایزه‌ای به نام خود گفت: وقتی در جریان برگزاری این جایزه از سوی مؤسسه شهر کتاب قرار گرفتم، در ابتدا به متولیان پیشنهاد دادم که این جایزه را به نام یکی از استادان من برگزار کنند.
این فیلسوف فرهنگ افزود: تنها حکیمان بودند که پرسشی برای طرح کردن نداشتند زیرا آنها دارای بینش بودند. به اعتقاد من دوره بینش به سرآمده است و دوران شنیدن فرا رسیده است. حکیمان با «مرگ» انس داشتند و فیلسوفان با مساله «عدم» مواجه بودند. فلسفه با طرح مساله «عدم» آغاز می‌شود و در برابر «چه» قرار دارد. درست است که به شعر و ادبیات هم توجه درخوری نمی‌شود اما «چرایی» وجود آن را هم مطرح نمی‌کنیم، اما برای وجود فلسفه چرایی مطرح می‌شود.منبع: ایبنا
